مهره دردسرساز در موتور! (سوانح هوایی بخش هفدهم)

سوانح هوایی از تلخ‌ترین رویدادها به شمار می‌روند که توجه طیف وسیعی از جامعه را به خود جلب می‌کنند. فارغ از آثار تکان‌دهنده اجتماعی این سوانح، آموزه‌های فنی و عملیاتی از آن‌ها به عنوان عاملی تعیین‌کننده و موثر برای بهبود مستمر نظام کیفی حاکم بر صنعت حمل و نقل هوایی و افزایش ایمنی پرواز به شمار می‌رود. در این مجموعه مقالات، به زبانی ساده مهم‌ترین سوانح هوایی تاریخ پرواز مرور می‌شود که نقص عملکرد یا بروز اشکال فنی در موتور هواپیما به عنوان یکی از عوامل موثر در سانحه شناخته شده باشد. البته ذکر این نکته ضروری است که هرگز نمی‌توان تنها یک عامل را به عنوان علت اصلی بروز سانحه هوایی معرفی کرد، بلکه زنجیره وقایع و عوامل مختلف منجر به بروز سانحه می‌شود.

در شامگاه چهارشنبه ۸ نوامبر ۲۰۱۷، یک فروند هواپیمای آورو آرجی۸۵ متعلق به شرکت ایرلینک‌ ثبت‌شده در گینه نو، در حال انجام یک پرواز بین‌المللی برنامه‌ریزی‌شده از هراره در زیمبابوه به مقصد ژوهانسبورگ در آفریقای جنوبی، در مرحله سیر (کوز) دچار نقص فنی در ناحیه موتور شد. پرواز شماره ۸۱۰۳ ایرلینک‌ د‌ر حال پرواز در ارتفاع ۳۴ هزار پایی بر فراز حریم هوایی آفریقای جنوبی بود که خدمه پرواز صدای مهیبی را شنیدند و بلافاصله هواپیما به سمت راست منحرف شد. نشانگرهای کابین خلبان به روشنی خبر از بروز نقص در موتورهای شماره یک و دو داشتند.

محفظه نگهدارنده سامانه کنترل خودکار تمام اتوماتیک (فَدِک) موتور شماره یک در اثر برخورد قطعات جداشده از پره متحرک توربین موتور شماره دو، دچار آسیب شد. خلبان با مشاهده نقص فنی در هر دو موتور نصب‌شده زیر بال سمت چپ، اعلام شرایط اضطراری کرد. در نهایت، قرار شد هواپیما مسافت ۴۴۵ کیلومتر باقی‌مانده را تا فرودگاه مقصد طی کند و خوشبختانه هواپیمای آورو آرجی۸۵ ایرلینک بدون آسیب جانی به هیچ یک از ۳۶ سرنشین خود در فرودگاه بین‌‌المللی تامبو در ژوهانسبورگ به زمین نشست.

بررسی دقیق این واقعه نشان داد که دیسک روتور طبقه چهارم توربین کم‌‌فشار موتور شماره دو دستخوش مشکل جدی شده‌است. این قطعه مهم، در تاریخ ۲۷ ژوئیه ۲۰۱۷ به‌عنوان قطعه ترمیم‌شده با ۱۱۸۸۵ ساعت و ۹۴۱۹ سیکل پروازی بر روی موتور شماره دو این هواپیما نصب شده بود. در زمان نصب این دیسک فرآیند اجرایی، مطابق با سرویس بولتن مربوطه، به درستی انجام نشده بود و یک مهره نگه‌دارنده کارکرده در یکی از اتصلات بحرانی آن استفاده شده بود. درنتیجه این سهل‌انگاری، پره‌های نصب‌شده بر روی دیسک جدا شده و با برخورد به موتور شماره یک، شرایط خطرناکی برای پرواز شماره ۸۱۰۳ ایجاد کرده بودند. در زمان انجام این پرواز، ۲۰ سال و ۳ ماه از عمر عملیاتی این هواپیمای ایرلینک می‌گذشت و چهار موتور لایکومینگ اِل‌اِف۵۰۷-۱اِف بر روی آن نصب شده بود.