در حال بررسی...سوانح هوایی از تلخ‌ترین رویدادها به شمار می‌روند که توجه طیف وسیعی از جامعه را به خود جلب می‌کنند. فارغ از آثار تکان‌دهنده اجتماعی این سوانح، آموزه‌های فنی و عملیاتی از آنها به عنوان عاملی تعیین‌کننده و موثر برای بهبود مستمر نظام کیفی حاکم بر صنعت حمل و نقل هوایی و افزایش ایمنی پرواز به شمار می‌رود. در این مجموعه مقالات، به زبانی ساده مهم‌ترین سوانح هوایی تاریخ پرواز مرور می‌شود که نقص عملکرد یا بروز اشکال فنی در موتور هواپیما به عنوان یکی از عوامل موثر در سانحه شناخته شده باشد. البته ذکر این نکته ضروری است که هرگز نمی‌توان تنها یک عامل را به عنوان علت اصلی بروز سانحه هوایی معرفی کرد، بلکه زنجیره وقایع و عوامل مختلف منجر به بروز سانحه می‌شود.
در آخرین یکشنبه ماه نوامبر سال ۲۰۱۰، یک فروند هواپیمای باری ایلیوشن۷۶-تی‌دی در حال اوج‌گیری، پس از برخاستن از فرودگاه بین‌المللی محمد علی جناح کراچی پاکستان دچار سانحه شد و سقوط کرد. هر ۸ سرنشین هواپیما و ۳ نفر بر روی زمین در اثر این حادثه جان سپردند. مقصد نهایی هواپیما کامرون بود، در میانه مسیر، در فرودگاه خارطوم پایتخت سودان نیز توقفی می‌داشت. محموله این هواپیما، شامل ۳۰ تن کمک‌های انسان‌دوستانه و چادرهای اسکان موقت آوار‌گان بود.
پس از بررسی اولیه و کسب مجوزهای لازم، خدمه پروازی هر چهار موتور هواپیما را روشن کردند. در پرواز قبلی خدمه پروازی، در روشن کردن موتور شماره چهار دچار مشکل شده بودند که در نهایت، با روشن کردن سامانه یخ‌زدایی این مشکل برطرف شد. بر این اساس، در فرودگاه کراچی، خدمه پروازی ایلیوشن۷۶ شرکت سان‌وی، پیش از روشن‌کردن موتور شماره چهار سامانه یخ‌زدایی آن را فعال نمودند.
محتمل‌ترین دلیل این رفتار غیرعادی در استارت موتور شماره چهار، کاهش کارایی کمپرسور ناشی از خوردگی پره‌ها است. خوردگی پره‌ها فاصله محوری و شعاعی آنها را افزایش داده و همچنین سطح آنها را زبرتر می‌کند که در نتیجه کارایی کمپرسور کاهش می‌یابد. در این شرایط، با فعال کردن وضعیت گرمایش پره‌های هدایت‌کننده ورودی (آی‌جی‌وی)، میزان هوای ورودی به طبقه اول کمپرسور افزایش یافته و بنابراین فرآیند استارت با قابلیت‌اطمینان بالایی انجام می‌شود.
خدمه پروازی پس از خزش از باند ۲۵اِل، در ساعت ۱ و ۴۳ دقیقه بعد از ظهر، فرودگاه کراچی را ترک کردند و در حالیکه هواپیما تنها ۱۰۰ متر از سطح زمین فاصله گرفته بود، موتور شماره چهار دچار مشکل شد. سرعت هواپیما ۳۲۵ کیلومتر بر ساعت بود و سه موتور دیگر به صورت نرمال کار می‌کردند. در این لحظه، هواپیما به سمت راست منحرف شد و خلبان تلاش کرد با تنظیم شهپر و سکان عمودی، تصییح لازم را اعمال کند.
لحظاتی بعد، موتور شماره چهار به حالت درجا تنظیم شد و بلافاصله خاموش گردید. علیرغم باز کردن کامل شهپرها و حتی سطوح براگیر، برای ایجاد گردش به سمت چپ، هواپیما کماکان به سمت راست متمایل شده بود. در نتیجه هواپیما از ارتفاع ۱۴۰ متری وارد مسیر سقوط شد و تنها یک دقیقه بعد از برخاست، ایلیوشن ۷۶ شرکت سان‌وی، با زاویه گردش ۷۱ درجه به سمت راست با محوطه کارگاهی ساختمانی اطراف برخورد کرد.
در گزارش بررسی سانحه که توسط سازمان هواپیمایی کشوری پاکستان منتشر شد، مشخصا به نقص دیسک طبقه دوم کمپرسور کم‌فشار موتور شماره چهار هواپیما در اثر شکست ناشی از خستگی، به‌عنوان عامل اصلی بروز سانحه اشاره شده‌است. در نتیجه این نقص، موتور هواپیما آتش گرفته و بخش‌هایی از بال سمت راست و سطوح برآافزا دستخوش آسیب جدی شده‌اند.
استفاده نادرست از موتور بدون توجه به دستورالعمل‌های سازنده آن و عدم توجه به ارزیابی‌های چرخه عمر قطعات، از جمله پره‌های کمپرسور نیز در بروز سانحه تاثیرگذار بوده‌است. هواپیما ایلیوشن۷۶ این سانحه، نیروی پیشران خود را از چهار موتور توربوفن دی_۳۰کی‌پی تامین می‌کرد. این هواپیما، اولین پرواز خود را در سال ۱۹۸۴ انجام داده و تا زمان بروز این حادثه مرگبار، در قالب ۳۳۷۳ سیکل در مجموع ۸۳۵۷ ساعت پروازی را به ثبت رسانده بود.
منبع:
*سانحه آخرین یکشنبه ماه اوت (سوانح هوایی بخش پانزدهم)
*سهل‌انگاری در مرکز تعمیر، آتش‌سوزی در پرواز (سوانح هوایی بخش شانزدهم)
*مهره دردسرساز در موتور! (سوانح هوایی بخش هفدهم)
*معکوس‌کننده رانش موتور، قاتل توپولوف۲۰۴ روسی (سوانح هوایی بخش هجدهم)
