ترک دیسک توربین پرفشار و آتش‌سوزی موتور روی باند برخاست (سوانح هوایی بخش بیست و پنجم)

سوانح هوایی از تلخ‌ترین رویدادها به شمار می‌روند که توجه طیف وسیعی از جامعه را به خود جلب می‌کنند. فارغ از آثار تکان‌دهنده اجتماعی این سوانح، آموزه‌های فنی و عملیاتی از آن‌ها به عنوان عاملی تعیین‌کننده و موثر برای بهبود مستمر نظام کیفی حاکم بر صنعت حمل و نقل هوایی و افزایش ایمنی پرواز به شمار می‌رود. در این مجموعه مقالات، به زبانی ساده مهم‌ترین سوانح هوایی تاریخ پرواز مرور می‌شود که نقص عملکرد یا بروز اشکال فنی در موتور هواپیما به عنوان یکی از عوامل موثر در سانحه شناخته شده باشد. البته ذکر این نکته ضروری است که هرگز نمی‌توان تنها یک عامل را به عنوان علت اصلی بروز سانحه هوایی معرفی کرد، بلکه زنجیره وقایع و عوامل مختلف منجر به بروز سانحه می‌شود.

در ساعات اولیه بعد از ظهر آخرین جمعه ماه می سال ۲۰۱۶، جت مسافربری بوئینگ ۷۷۷-۳۰۰ خطوط هوایی کره، خود را برای انجام پروازی از فرودگاه هانِدا توکیو ژاپن به فرودگاه بین‌المللی کیمپو در سئول کره جنوبی آماده می‌کرد. پرواز شماره ۲۷۰۸ خطوط هوایی کره با ۱۷ نفر خدمه و ۳۰۲ نفر مسافر آماده ترک توکیو بود. خلبان در حین انجام مانور برخاست از باند ۳۴آر فرودگاه هانِدا، به علت بروز آتش‌سوزی در موتور شماره یک، مجبور به متوقف کردن مانور برخاست شد و در فاصله ۱۵۰۰ متر مانده به انتهای باند، هواپیما را متوقف کرد. این در حالی بود که پشت سر هواپیما به فاصله ۷۰۰ متر، قطعات و اجزایی روی باند به جا مانده و رد ترمز به خوبی روی باند مشهود بود.

خدمه پرواز بلافاصله سامانه اطفاء حریق موتور شماره یک را فعال کردند و تنها ۵ دقیقه بعد از توقف هواپیما در انتهای باند، مسافران و خدمه پروازی با استفاده از تجهیزات ایمن هواپیما را ترک کردند. آسیب جدی به کسی وارد نشد، اما برای اطمینان ۱۲ نفر از مسافران که در حین خروج هواپیما با استفاده از سرسره خروج اضطراری آسیب‌های جزئی دیده بودند، به بیمارستان منتقل شدند. پس از این سانحه، مسئولان فرودگاه هانِدا، به مدت پنج ساعت و نیم، کلیه عملیات‌های پروازی در باند مذکور را متوقف کردند و برای اطمینان عملیات نشست و برخاست بر روی باندهای دیگر فرودگاه نیز به مدت دو ساعت به حالت تعلیق درآمد. با توجه به ترافیک بالای فرودگاه هانِدا، در مجموع ۴۰۰ پرواز تجاری، متاثر از بروز این حادثه دچار تاخیر یا لغو شدند.

سازمان هواپیمایی کشوری ژاپن، دو سال و دو ماه زمان صرف کرد تا گزارش دقیق بررسی این سانحه را منتشر نماید. در این گزارش اشاره شده که یکی از علل اصلی وقوع سانحه، مربوط به شکسته شدن دیسک توربین پرفشار موتور شماره یک در حین انجام مانور برخاست و نفوذ قطعات داخلی به پوشش بیرونی موتور و در نتیجه بروز آتش‌سوزی بوده‌است. بررسی دقیق‌تر موتور آسیب‌دیده نشان داد که ماشینکاری در دیسک پرفشار طبقه اول موتور و به‌طور ویژه در شیارهای یو شکل آن به درستی انجام نشده و در نتیجه آن، ترک ناشی از خستگی کم‌چرخه موجب آسیب به این سازه و در نهایت شکسته شدن آن شده‌است.

نکته حائز اهمیت در این سانحه آن است که بررسی‌های کارخانه سازنده قبل از خارج کردن این موتور از خط تولید در شناسایی اشکال موجود در ماشینکاری شیار دیسک موفق عمل نکرده و حتی پس از آن، در بازرسی‌های متخصصان نگهداری شرکت بهره‌برداران موتور نیز این اشکال و این ترک‌ها، حتی با استفاده از روش‌های بازرسی‌های غیرمخرب کشف نشده و این اشکال از دید همه متخصصانی که در چرخه عملیاتی این موتور با آن سروکار داشتند، کاملا پنهان مانده‌است.

گزارش سازمان هواپیمایی کشوری ژاپن نشان می‌دهد که ضربه ناشی از قطعات جدا شده از دیسک آسیب‌دیده طبقه اول توربین پرفشار موتور و بار ناشی از خاموش کردن موتور به طور ناگهانی در حین مانور برخاست توسط خلبان، موجب شده که ترک‌ها در پوشش بیرونی موتور گسترش بسیاری یابد و مبدل‌های حرارتی روغن و سوخت آسیب ببینند و در نتیجه نشت سوخت و روغن و تماس آن‌ها با بخش‌های داغ موتور منجر به شعله‌ور شدن آتش شده‌است. هواپیمای بوئینگ ۷۷۷-۳۰۰ کره که در این سانحه دچار آسیب شد، هجده سال و چهار ماه قبل از آن از خط تولید خارج شده ‌بود و تا زمان وقوع سانحه، بیش از ۶۴ هزار ساعت پروازی را تجربه کرده بود. نیروی پیشران این هواپیما توسط دو دستگاه موتور توربوفن پرت‌اندویتنی پی‌دبلیو ۴۰۰۰ تامین می‌شد.