در حال بررسی...توپولف۱۲۴
ظهور عصر جت زمان هیجان‌انگیزی برای دنیای هوانوردی تجاری محسوب می‌شد و سفرهای هوایی از یک تجربه کسل و ناراحت‌کننده به یک سفر آرام و سریع تبدیل شدند. زمانی که نخستین هواپیمای مسافربری تجاری جهان دی هاویلند کومت ساخت بریتانیا، برای اولین بار در سال ۱۹۵۲ وارد خدمت عملیاتی شد، جهان بطور غیرقابل باوری تحت تاثیر فناوری روزآمد این هواپیما قرار گرفت.
هواپیماهای مسافربری می‌توانستند نسبت به نمونه‌های پیشین در ارتفاع بالاتر و سریع‌تر پرواز کنند. هواپیمای کومت با پرواز در شرایط بد آب‌وهوایی و با سرعت ۸۰۰ کیلومتر در ساعت، تجربه بهتری را نسبت به هر هواپیمای قبلی دیگر برای مسافران فراهم کرد. با چنین پیشتازی چشمگیری برای فناوری غربی، شوروی به سرعت به آن واکنش نشان داد. این کشور هواپیمای مسافربری توربوجت میان‌برد توپولف Tu-104 را ساخت.
اما خیلی زود مهندسان شوروی متوجه شدند که نوع جدیدی از موتور موردنیاز است که بتواند بسیاری از کاستی‌های هواپیمای Tu-104 را جبران کند. در نتیجه، دفتر طراحی هواپیمای توپولف۱۲۴ (Tu-124) را ساخت که اولین هواپیمای ساخته‌شده در شوروی با موتورهای توربوفن کارآمد بود. در ادامه، با نگاهی عمیق‌تر به داستان جذاب این هواپیمای پیشگام پرداخته می‌شود.
۶۳ سال پس از اولین پرواز
برای بسیاری از خطوط هوایی، عصر جت افق‌های جدیدی را برای ارائه خدمات و انجام پروازها گشود. چنین هواپیماهایی همچنین با ارائه ظرفیت بیشتر، هزینه عملیاتی را کاهش دادند. با این حال، هدف ساخت توپولف۱۲۴ متفاوت بود و برای مطابقت با مشخصات تعیین‌شده توسط ایرفلوت ساخته شد و این شرکت قصد داشت از آن در داخل کشور استفاده کند.
در حالی که هواپیمای Tu-124 اولین هواپیمای مسافربری شوروی با موتور توربوفن بود، اما توپولف قبلا اولین هواپیمای مسافربری توربوجت خود را در این مرحله تولید کرده بود. این جت دوموتوره که با نام Tu-104 شناخته می‌شود، در سال ۱۹۵۶ وارد خدمت عملیاتی شد و برای مدت کوتاهی تنها هواپیمای جت عملیاتی جهان همزمان با زمین‌گیرشدن کومت دی هاویلند بشمار می‌رفت. در حالی که هواپیمای Tu-104 به‌عنوان یک هواپیمای مسافربری میان‌برد طراحی شده بود، هواپیمای Tu-124 هدف دیگری را دنبال می‌کرد.
هدف ایرفلوت این بود که هواپیمای Tu-124، جایگزین توربوپراپ ایلیوشن Il-14 در مسیرهای داخلی خود شود. ایرفلوت برای در نظر گرفتن ظرفیت کمتر هواپیماهای منطقه‌ای، اندازه توپولف Tu-104 را کاهش داد تا طرح جدیدی را ایجاد کند که طول آن ۳۰.۵۸ متر در مقایسه با ۴۰.۰۶ متر اولیه بود. با این حال، این هواپیما که برای اولین بار در ۲۹ مارس ۱۹۶۰ پرواز کرد، چندین تفاوت دیگر نیز در مقایسه با هواپیمای قبلی خود داشت.
داستان ساخت هواپیمای Tu-124 داستانی عجیب در مورد ماهیت اقتصاد شوروی را بیان می‌کند. در غرب، سازندگان هواپیما تولید می‌کردند تا نیازهای چندین مشتری مختلف را برآورده کنند. به طور خلاصه، آنها هواپیماهایی را برای خدمت به کل بازار می‌ساختند.
با این حال، در شوروی، بازار آزاد وجود نداشت و تولیدکنندگان موظف بودند برای یک مشتری، یعنی شرکت دولتی ایرفلوت، هواپیما بسازند. این در نهایت منجر به ضرر موفقیت تجاری طولانی‌مدت هواپیما شد، به این دلیل که تنها ۱۶۴ هواپیما در طول تولید ۵ ساله این جت مسافربری از سال ۱۹۶۰ تا ۱۹۶۵ ساخته شدند.
هواپیمای Tu-124 چه تفاوتی با Tu-104 داشت؟
یک تمایز کلیدی بین هواپیمای Tu-124 و Tu-104 این بود که از لحاظ اندازه اولی تقریبا ۱۰ متر از دومی کوتاه‌تر بود. هواپیمای Tu-124 ظرفیت حمل حدود ۴۴ تا ۵۶ مسافر را داشت، این در حالی بود که Tu-104 بسته به نوع خاص آن می‌توانست ۵۰ تا ۱۱۵ مسافر را در خود جای دهد. دهانه بال‌های Tu-124 نیز ۹ متر کوتاه‌تر به میزان ۲۵.۵۵ متر در مقایسه با ۳۴.۵۴ متر برای Tu-104 بود.
البته با عملیاتی‌شدن دیرتر Tu-124 نسبت به Tu-104، این هواپیما از پیشرفت‌هایی در زمینه فناوری موتور نیز بهره‌مند شد. این بدان معناست که موتورهای توربوفن سولویف D-20 که کم سروصدا و کارآمدتر از موتورهای توربوجت میکولین AM-3 نصب‌شده بر روی Tu-104 هستند، می‌توانستند روی هواپیمای توپولف نصب شوند. در نتیجه، توپولف۱۲۴ با موتور توربوفن، کم سروصدا و کارآمدتر از Tu-104 با موتور توربوجت بود.
توپولف همچنین چندین اصلاحات کوچک‌تر را در هواپیمای Tu-124 انجام داد که باعث شد آن را با نسل قبلی خود متفاوت کند. از جمله این تغییرات استفاده از فلپ‌های دو شیار بود. علاوه بر این، دارای اسپویلرهای خودکار و براگیر در بخش مرکزی بال بود. در حالیکه بال Tu-104 در لبه فرار بطور سراسری عقب‌رفتگی داشت، بال Tu-124 تنها در بخش بیرونی دارای عقب‌رفتگی بود.
سه دهه خدمت عملیاتی توپولف۱۲۴
بیش از دو سال از زمان اولین پرواز Tu-124 تا ورود آن به خدمت عملیاتی گذشت. در نهایت در اکتبر ۱۹۶۲ و پس از آغاز تحویل آن در اوت همان سال، اولین مسیر پرواز این هواپیمای ایرفلوت بین مسکو و تالین بود و این شرکت به مدت ۱۸ سال، تا سال ۱۹۸۰، این هواپیما را در ناوگان خود داشت. در عین حال، هواپیمای Tu-124 عمر طولانی‌تری نسبت به سایر هواپیماهای مسافربری اولیه داشت.
در واقع، این نمونه هواپیما توسط کاربرهایی مانند چک ایرلاینز، اینترفلوگ (آلمان شرقی) و عراقی ایرویز خارج از شوروی مورد استفاده قرار گرفت. نیروی هوایی شوروی و عراق تا اوایل دهه ۱۹۹۰ به کار با هواپیما ادامه دادند و در نهایت به عمر مفیدی که نزدیک به ۳۰ سال به طول انجامید، پایان دادند.
متاسفانه، مانند نمونه قبلی Tu-104، یکی از ویژگی‌های منفی توپولف۱۲۴ سابقه ایمنی نسبتا ضعیف آن است. داده‌های شبکه ایمنی هوانوردی نشان می‌دهد که این نوع هواپیما ۱۶ سانحه مهم را در کارنامه عملیاتی خود دارد که منجر به مرگ بیش از ۱۰۰ نفر شده‌است.
در میان مرگبارترین حوادثی که هواپیما با آن مواجه شده، می‌توان به پرواز ۳۶۳۰ ایرفلوت اشاره کرد. طبق یک پرواز برنامه‌ای، این هواپیما فرودگاه مینرالنیه وودی را به مقصد روستوف-نا-دونو ترک می‌کرد. هواپیما با از دست‌دادن کنترل پرواز در ارتفاع سیر سقوط کرد، حادثه‌ای که بنابر اعلام شبکه ایمنی هوانوردی منجر به مرگ تمام ۳۷ مسافر آن شد.
علت دقیق این حادثه دلخراش همچنان نامشخص باقی مانده، به این دلیل که تحقیقات بعدی نتوانست با قطعیت مشخص کند که دقیقا چه چیزی منجر به از دست دادن کنترل شده‌است. هواپیما از روبرو به زمین برخورد کرد و در نتیجه یک دهانه مخروطی شکل ایجاد شد که بدنه هواپیما را از بین برد. تمام تجهیزات ضبط داده‌های پروازی در این حادثه نیز از بین رفت.
منبع:
