به کار افتادن بی‌موقع معکوس‌کننده رانش و سقوط مرگبار در ساحل آتلانتیک (سوانح هوایی بخش یازدهم)

سوانح هوایی از تلخ‌ترین رویدادها به شمار می‌روند که توجه طیف وسیعی از جامعه را به خود جلب می‌کنند. فارغ از آثار تکان‌دهنده اجتماعی این سوانح، آموزه‌های فنی و عملیاتی از آن‌ها به عنوان عاملی تعیین‌کننده و موثر برای بهبود مستمر نظام کیفی حاکم بر صنعت حمل و نقل هوایی و افزایش ایمنی پرواز به شمار می‌رود.

در این مجموعه مقالات، به زبانی ساده مهم‌ترین سوانح هوایی تاریخ پرواز مرور می‌شود که نقص عملکرد یا بروز اشکال فنی در موتور هواپیما به عنوان یکی از عوامل موثر در سانحه شناخته شده باشد. البته ذکر این نکته ضروری است که هرگز نمی‌توان تنها یک عامل را به عنوان علت اصلی بروز سانحه هوایی معرفی کرد، بلکه زنجیره وقایع و عوامل مختلف منجر به بروز سانحه می‌شود.

در ساعات اولیه شبانگاه سه‌شنبه 19 نوامبر 2013، یک فروند هواپیمای لیرجت 35ای متعلق به شرکت آیرو جی‌ال در فاصله 80 کیلومتری از باند فرودگاه بین‌المللی فورت لادردیل فلوریدا در آب‌های اقیانوس اطلس سقوط کرد و هر چهار سرنشین آن کشته شدند.

این هواپیما پیش از این پرواز، یک ماموریت انتقال هوایی بیمار از سن‌خوزه کاستاریکا به فلوریدا را به پایان رسانده بود و خود را برای برگشت به پایگاه محل استقراش در مکزیک آماده می‌کرد. هواپیمای لیرجت 35ای در ساعت 19 و 50 دقیقه، باند شماره 10 فرودگاه فورت لادردیل را به مقصد مکزیک ترک کرد. در حالی که هواپیما به اوج‌گیری تا ارتفاع 2200 پا با سرعت زمینی 370 کیلومتر بر ساعت ادامه می‌داد، کمک خلبان از برج مراقبت فرودگاه فلوریدا درخواست فرود اضطراری به علت نقص در موتور را کرد.

مسئول کنترل برج مراقبت ارتفاع و سمت پروازی جدید را اعلام کرد، اما کمک خلبان با اعلام غیرممکن بودن پرواز در این مسیر، درخواست یک چرخش 180 درجه به سمت فرودگاه را داشت که در نهایت، به تایید برج مراقبت رسید. چهار دقیقه پایانی پرواز تا قبل از برخورد با آب‌های اقیانوس اطلس همراه با تبادل پیام‌های مکرر بین خدمه پروازی و برج مراقبت برای یافتن مسیر مناسب برای فرود اضطراری در باند بود، اما در عمل هواپیما به آرامی به سمت چپ متمایل شده و ارتفاع خود را کاهش می‌دهد.

بررسی دقیق صدای ضبط شده کابین پروازی توسط متخصصان اداره ملی هوانوردی فدرال آمریکا نشان می‌دهد چک لیست مربوط به شرایط اضطراری در کابین مرور نشده و پس از آنکه پیام اضطراری ناشی از نقص در موتور به برج مراقبت اعلام شده، خلبان با دستپاچگی از کمک خلبان تقاضای کمک کرده و تسلطی بر اوضاع نداشته‌است.

بررسی قطعات به‌جامانده از هواپیما نشان داد که مکانیزم معکوس‌کننده رانش موتور سمت چپ در زمان برخورد هواپیما با آب در حالت فعال قرار داشته‌است. تحلیل داده‌های میدانی به دست‌آمده و بررسی دقیق وقایع پروازی نشان می‌دهد که خدمه پروازی موفق به کنترل هواپیما پس از بروز نقص ناشی از اعمال ناخواسته مکانیزم معکوس‌کننده رانش در حین پرواز نشده‌اند.

اگرچه به کار افتادن معکوس‌کننده رانش در حین اوج‌گیری کاملا غیرعادی و خود نتیجه اشکال در فرآیندهای تعمیر و نگهداری یا عملیات می‌تواند باشد، اما در این سانحه عدم تسلط و مهارت خدمه پروازی در کشف و شناسایی وضعیت اضطراری پیش‌آمده و سپس مدیریت بحران به عنوان عوامل موثر در بروز سانحه قلمداد می‌شوند.

این هواپیما، اولین پرواز خود را در سال 1979 انجام داده و تا زمان سانحه بیش از 6800 ساعت پروازی در کارنامه خود داشته‌است. نیروی پیشران این جت سبک توسط دو موتور توربوفن گَرِت‌ تی‌اف‌ئی731-2بی تامین می‌شود.