مصاحبه با آقای دکتر محمد اولیا، قائم مقام محترم شرکت توگا (بخش دوم و پایانی)

اما دهه دوم با آن توصیفی که پیش‌تر عرض شد کلید خورد و این دهه در حقیقت دوران استقلال فناوری با طراحي و توسعه داخلي بود. اگر قرار بود همین دو محصول را كماكان توليد كنيم بی‌شک با دو مشکل اساسی روبرو می‌شدیم. یکي اینکه ظرفیت بازار داخل کشور برای یک نوع مشخص توربین گاز و یک نمونه توربین بخار مگر چقدر است و آیا تقاضایی با ابعاد و اندازه پروژه‌های 22 واحدی و 30 واحدی بازهم تکرار می‌شد؟ نکته دوم اینکه حتی اگر با اعمال تغییراتی به یک نسخه جدید از این توربین‌ها می‌رسیدیم که عرضه در بازارهای جهانی را میسر می‌کرد بازهم این سوال مطرح بود که چه تعداد از یک توربین را می‌توان به مشتریان بین‌المللی فروخت؟ بنابراین صورت مسئله از همان اول واضح بود که استقلال فناوری ما حول یک محصول و دو محصولی که تحت لیسانس ساخته می‌شد نباید باشد. البته آن موقع همزمان کار بر روی محصول سوم برای صنعت نفت آغاز شده بود. توسعه این محصول (توربوكمپرسور 25 مگاواتي) هم با همکاری یک شرکت خارجی صاحب فناوری برنامه‌ریزی شده بود. ولي باید فکر می‌کردیم که در آینده بالاخره می‌خواهیم چگونه ادامه بدهیم.

در استراتژی تدوین شده برای دهه دوم فعالیت توگا که از سال 1388 آغاز ‌شد یکی از رکن‌های اساسی دقیقا همین تنوع در محصول بود. تنوع در محصول به صورتی مدنظر بود که بخشی از آن با شروع تحقیق و توسعه و طراحی داخلی باشد. باید کاری می‌کردیم که محصول قبلي تحت لیسانس با تغییرات طراحی و تبدیل کردن به یک نوع محصول دیگر، در آینده قابل فروش توسط ما و بدون ايجاد محدوديت از جانب لایسنسور باشد. به این معنا که در حقیقت روی محصول قبلي، آی‌پی جديد ایجاد شود که اساسا امکان عرضه و فروش آن را خارج از چارچوب آی‌پی و ادعاهای حقوقی احتمالی سازنده اصلی محصول پایه فراهم آورد. این راهبرد برای طیفی از محصولات که تحت لیسانس بودند اعم از توربین گاز و توربین بخار یا توربین صنعتی تعیین شد.

ولی یک مسیر دیگر بر توسعه محصولات كاملا جدید تمرکز داشت و این کار را نیز شروع کردیم. بنابراین تحقیق و توسعه بر اساس دو مفهوم مختلف دنبال شد که شامل تغییر محصولات موجود و شروع توسعه محصول جدید متمرکز بود. اما هر کدام از این موارد کم کم شاخه شاخه شد و چیزهای مختلفی را بوجود آورد. در توربین گاز در این نقطه‌ای که الان هستیم، در سبد محصولات از ترکیبی از روش‌های مورد اشاره از سال 88 به بعد به محصولاتی رسیدیم که دیگر هیچکدام تحت لیسانس نیستند. البته یک مورد استثنا وجود دارد که در واقع یک توربین 300 مگاواتی کلاس اف است که بعد از برجام با زیمنس بر سر تولید آن توافق شد و مقرر گردید در کنار سایر کارهای مستقل به‌عنوان یک محصول تحت لیسانس کار بر روی آن دنبال شود. این کار هم جلو رفته و در حال انجام است.

در این طیف محصولات تغيير يافته يا مستقل یک بخش با توان زیر 100 مگاوات داریم. یک نیازهایی در کشور یا پیش بینی‌هایی در بازار خارج از کشور برای این گستره از محصولات داشتیم که تبدیل به دو سه نوع توربین گاز مختلف شده است و در آینده هم ممکن است یکی دو نوع دیگر به آن اضافه شود. ورژن تغيير يافته توربين اِم‌جي‌تي30 در دو كاربرد توربوكمپرسور و توربوژنراتور استفاده و تست شده با تنوع سوختي، و نيز توربين اِم‌جي‌تي 40 كه اخيرا تست عملكرد اولين واحد آن به نتايج مورد انتظار رسيد محصولات اصلي اين بخش هستند.

ماشین MGT-40

بخش بعدی محصولات ورژن‌هايي از توربين گازهاي نيروگاهي بين 150 تا 200 مگاوات هستند. این محصولات و پكيج‌هاي بسيار متنوع سرويس آنها با تغییر و ایجاد آی‌پی مستقل در قالب تحقیق و توسعه طی یکی دهه گذشته به نتيجه رسيده‌اند و کار روی آنها کماکان ادامه دارد. شاخص اين بخش توربين اِم‌جي‌تي 70.3 است كه طي حدود دو سال و نيم پس از راه‌اندازي پروتوتايپ آن واحدهاي متعددي به صورت احداث نو يا ارتقا به اين ورژن راه افتاده و در حال كار در داخل و خارج كشور هستند و تعداد واحد بيشتري هم در دست احداث و راه اندازي. از اين طراحي مشتقات متعددي به مشتريان سرويس عرضه مي‌شود و به جرات مي‌توان گفت كه با هر شرايطي كه واحدهاي قديمي تر و هرگونه نيازي كه مشتري داشته باشد و در هر زماني، مي‌توان بهترين راه‌حل را عرضه كرد.

در محدوده بالای 200 مگاوات یک پروژه همان محصول مشترک 300 مگاواتی با زیمنس است که دنبال می‌کنیم. اما پروژه مهم و اساسی ديگر ما در این حوزه بر اساس تجربه فراوان توگا در ماشین‌های نيروگاهي شکل گرفته و با طراحی از پايه توسط خود توگا در محدوده 220 مگاوات در حال تکمیل است که با امیدواری بسیار زیاد انشاا… گامی مهم برای آینده خواهد بود.

پکیجینگ ماشین MGT-40

حالا به توربین‌های بخار بپردازیم: تفاوت اساسی توربین‌های بخار با توربین‌های گاز این است که یک موتور استاندارد طراحی نمی‌شود که بعد پروژه را بر اساس آن ببندید، بلکه توربین بخار بر اساس نیازمندی‌های پروژه طراحی می‌شود. البته یک ماژول‌های استانداردی معمولا وجود دارد که از آنها استفاده می‌کنیم اما واقعا ممکن است بر اساس الزامات پروژه مجبور شوید طراحی و خیلی چیزهای دیگر توربین را تغییر دهید. بنابراین طراحی توربین بخار تنوع بسیار زیادی دارد و طیف گسترده‌ای از حیث توان خروجی از زیر 10 مگاوات تا مثلا بالای 600 مگاوات را پوشش می‌دهد. البته توربین‌های بخار برای کشور ما بیشتر در نیروگاه‎های سیکل ترکیبی به کار گرفته می‌شود نه به صورت توربین‌های بخار سيكل ساده که با سوخت فسیلی مثل ذغال سنگ، سوخت مایع یا گاز کار می‌کنند. بنابراین عمده محصولات ما در این حوزه برای نیروگاه‌های سیکل ترکیبی توسعه یافته و البته کاربردهای خاصی مثل نیروگاه‌های زباله سوز را هم در بر می‌گیرد. ما در توگا برای سیکل ترکیبی و نیروگاه‌های زباله سوز طراحي و توسعه توربین‌های بخار با توان خروجی بین 10 مگاوات تا 300 مگاوات را تجربه کرده‌ایم. البته این طیف که عرض شد به صورت منقطع و با توجه به نیاز پروژه بوده مثلا توربین بخار 10 مگاواتی داریم و 30 مگاواتي، 90 مگاواتي و 105 مگاواتی هم طراحی کردیم ولی هنوز بعضی از آنها استفاده میدانی نشده. توربین‌های بخار 150 مگاواتی، 160 مگاواتی، 180 مگاواتی و 200 مگاواتی با سطوح فشار مختلف را در پروژه‌های سيكل تركيبي گروه مپنا به اشكال مختلف داشته ايم. برخي از توربين‌هاي ذكر شده مستقلا توسط توگا و برخي نيز در قالب تجربه مهندسي و ساخت مشترک با يك شركت خارجي در قالب جوينت ونچر انجام مي‌شود.

اولین نیروگاه MGT-40 در زاهدان

غیر از توربین یکی از محصولات دیگر توگا کمپرسورهای سانتریفیوژ است. این کمپرسورها هم گستره و تنوع خیلی زیادی دارند. ما در یک تنوع نسبتا محدودی از آن اول با آی‌پی و نقشه‌های یک تولیدکننده خارجی شروع کردیم و کم‌کم طراحي را تغییر دادیم و در پروژه‌های داخل کشور استفاده کردیم. در بازار خارج از کشور هنوز در حوزه کمپرسور کاری نکردیم در حالی که در توربین بخار و گاز پروژه‌های متعددی در خارج از کشور داشتیم. برای کمپرسورهای سانتریفیوژ می‌توان گفت در واقع مسیر خیلی طولانی پیش رو داریم چون خیلی تنوع زیاد بوده و نیاز فراوانی هم در کشور وجود دارد. البته ما مصمم هستیم که تنوع محصولات در این بخش را افزایش دهیم و این مسیر طولانی را طی کنیم. در سال‌هاي اخير توگا تجهيزات دوار جديد ديگري را هم شروع كرده و در حال تثبيت در طراحي، مهندسي و توليد آنهاست.

ایستگاه تقویت فشار خط لوله گاز

بنابراین تغییر این شرایط هم فرصت است و هم تهدید و قطعا همکاری با یک سازنده خیلی معتبر بین‌المللی که رفرنس‌های جهانی زیادی هم دارد به طور ویژه جایگاه توگا را در بازار داخلی و منطقه تغییر می‌دهد و رضايت مشتريان سخت پسند مثلا در صنعت نفت را جلب مي‌كند. مثلا از راه‌حل تولید مشترک در داخل کشور استفاده خواهیم کرد و بی‌شک برای طرف خارجی هم مزیت هزینه‌ای، حقوقی و پشتیبانی محصول در پی خواهد داشت. نکته مهم اطمینان مشتری ایرانی نسبت به دریافت خدمات پشتیبانی مطمئن و سریع در داخل کشور است که در کنار تولید مشترک با سازنده اصلی بدون تردید بازار داخلی را برای ما تثبیت خواهد کرد. بنابراین با درهای باز و بازار کاملا باز در کشور فرصت‌های جدیدی به خصوص در قالب همکاری‌های بین‎المللی در اختیار ما قرار می‌گیرد و به شكل دیگری بازار خود را مدیریت خواهیم کرد.

خوب اگر درها باز شود و مشکلات ناشی از تحریم را نداشته باشیم طبیعتا این موانع هم برای صادرات محصولات و خدمات از بین خواهند رفت. در مورد صادرات هم واقعیت این است که ما نه در همه جا ولی حداقل در برخی کشورها مزیت نسبي داریم. نرخ ارز کنونی هم برای ما مزیت بزرگی به شمار می‌رود. قیمت ما در دنیا کاملا رقابتی است البته نباید فراموش کرد که علاوه بر قیمت، اعتبار هم پارامتر مهمی است و ترکیب این دو پارامتر در کنار اهرم‌های سیاسی و شرایط فرهنگي کشورهای مختلف منجر به موفقیت در بازار هدف می‌شود.

ببینید این موضوع یک زمانی قابل تصور نبود، مثلا اگر برگردیم به همان یک دهه قبل اصلا باورپذیر نبود نه برای کسی در خارج از ایران که مپنا را در چنین قد و قواره‌ای در بازی تصور بکند و نه خیلی برای خود ما، ولی الان این تصویر ذهنی که در مناقصه بین المللی در شرایط کاملا آزاد و باز ما بتوانیم شانس داشته باشیم برای ما کاملا وجود دارد و برای مشتریان بين‌المللي هم پذیرفته شده‌است. در یک دهه گذشته نام مپنا در صنعت نیروگاهی بين‌المللي جا افتاده و آن‌را می‌شناسند. از میان بازیگرانی که نام آنها در بازار صنعت نیروگاهی مثل مپنا برای مشتریان شناخته شده است می‌توان به بهارات هندوستان و شانگهای الکتریک چین اشاره کرد. يك لحظه زیمنس و جی‌ئی را کنار بگذارید و تصور کنید مپنا با بهارات و شانگهای الکتریک برای کسب بازار در یک کشور مثلا در آفریقا رقابت کند، می‌خواهم بگویم که بدون اغراق الان وضعیت مپنا نسبت به آن دو در چشم مشتریان بين‌المللي فرق می‌کند. گواه این مدعا این‌که مپنا در سال‌های اخیر رفرنس‌هایی فراتر از آنها به ویژه در صنعت توربین گاز نیروگاهی ایجاد کرده و در خارج از کشور آی‌پی‌های مستقل خود را نشان داده و اثبات کرده است. در حالی‌که شانگهای الکتریک و بهارات در توربين گاز چنين شرايطي ندارند و البته از مزيت‌هاي ديگري مانند سرمايه‌گذاري خارجي كشورهاي خود بهره مي‌برند.

الان خیلی از مشتری‌ها می‌دانند که ما محصولاتی داریم که با آی‌پی خودمان توسعه یافته و تولیدکننده اصلی (OEM) در این زمینه به شمار می‌رویم. البته این چالش‌هايي را هم همراه دارد: اینکه مشتری ممکن است سوال کند که تعداد رفرنس و ميزان كاركردي كه محصولات شما در خارج از کشور دارد چقدر است؟ در خیلی از پروژه‌ها با این سوال جدی در سال‌های گذشته سر و کار داشتیم و جواب دادن به این سوال برای ما خیلی سخت بود. مثلا برگردیم به 5 سال قبل در اندونزی كه جواب به این سوال در یک مناقصه در آن کشور خیلی برای ما دشوار شد. خوشبختانه جواب این سوال در سال‌های اخیر مشخصا در یکی دو سال اخیر خیلی خیلی آسانتر شده و توجه مشتریان را جلب می‌کنیم. البته هنوز در این زمینه باید صبر و تلاش کنیم تا کارکرد رفرنس‌هایمان در داخل و خارج از کشور افزایش یابد. اما الان دیگر جواب وجود دارد و اگر کسی بگوید مثلا توربین ام‌جی‌تی 70.3 يا همان MAP2B چه اندازه رفرنس دارد، جواب‌های مشخصی در داخل و خارج ایران با تعداد ساعت‌های معلوم و معین و قابل بازدید توسط مشتری بین‌المللی وجود دارد و این وضعیت را متفاوت می‌کند.

اولین ماشین (MGT-70(3 صادر شده به عراق

زیمنس و جی‌ئی بعد از جنگ عراق در این کشور به میزان زیادی توربین فروختند و بازار جذاب عراق به نحوی میدان رقابت و جنگ این دو قدرت است. بدیهی هم هست که جنرال الکتریک بیشتر توانسته در این بازار کار کند. ما موفق شدیم به اندازه خودمان متناسب با وسعت عمل و قدرت سیاسی کشورمان، پروژه و ظرفیت کاری جذب کنیم. حجم کارهایی که الان در عراق داریم به اندازه‌ای است که تا چند سال آینده ما را مشغول به خود خواهد کرد.

من نکته دیگری را اضافه بکنم، همه می‌دانیم که صنعت توسعه توربین گاز برای کاربرد تولید توان نیروگاهی رو به افول است و با انرژی‌های نو جایگزین می‌شود. البته به این معنی نیست که به سمت صفر می‌رود، اما توسعه توربین گاز برای تولید برق از انرژي‌هاي فسيلي به‌ویژه در مقیاس بزرگ رو به كم شدن است و به سمتی می‌رود که به‌عنوان جایگزین و ذخیره پشتیبان به کار گرفته شود. بنابراین ما این بازار را به صورت محدودتر خواهیم داشت، اگرچه فناوري‌هاي احتراق پيش مخلوط هيدروژن در يك دهه آتي بخشي از سهم رو به كاهش را بازيابي مي‌كند. با توجه به دسته‌بندی‌های مختلف توربین‌های نیروگاهی و صنعتی از حیث توان خروجی باید توجه داشت بر حسب نیاز بازار کدام گزینه‌ها در آینده با تقاضاي بيشتري روبرو خواهند بود.

بخش دیگر کسب و کار در حوزه توربین گاز، سرویس است که سال‌های سال بازار خیلی بزرگ و خوبی را می‌توان برای آن متصور بود. علیرغم این زمینه‌ها که تا چند دهه آینده بخشی از بازار ما را تشکیل می‌دهند باید حتما به دنبال فرصت‌های تازه‌ای برای پر کردن خلاء‌های ناشی از روندهای افولی باشیم. یکی از روندهای حاکم بر آینده صنعت توربین گاز استفاده در حمل و نقل است. توربين گاز به صورت مجزا و در تركيب با برقي سازي، در آينده حمل و نقل از هر نوع آن نقش خواهد داشت. به علاوه ما از تجربیاتی که در حوزه تعمیر موتورهای هوایی و استانداردهاي آن به دست می‌آوریم در زمینه‌های کاری دیگر استفاده مي‌کنیم. 

اجازه دهید دو مورد را تفکیک کنیم، یک مورد نفس استفاده از داده‌های عملکردی (با هر ابزار جمع‌آوري و انتقال) و دیگری استفاده‌های امروزی خودکار و آنلاین از داده‌های عملکردی است. مورد دوم کار مشترک ما و مکو و البته بیشتر مکو است. در حقیقت گروه مپنا با راهبري شركت مكو بسترهایی مبتنی بر اتوماسیون برای پایش جامع تجهيزات نيروگاهي و ساير پلنت‌هاي صنعتي به صورت آنلاین دارد و از این نوع داده‌هاي نيروگاهي در توگا استفاده جدیدی مي‌شود. این کاربرد تنها به توربين‌هاي گاز و بخار و كمپرسور در توگا محدود نمی‌شود و شركت‌هاي ژنراتور و بویلر هم از آن بهره می‌گیرند. پس یک رویکرد این است که با تکنیک‌های جدید مانند علم داده، كلان داده، روش‌هاي انتقال و امنيت انتقال داده و سخت افزارهاي مرتبط… سر و کار دارد که مکو با قوت در این زمینه محصولات جامعي عرضه كرده‌است. در مرحله بعد، توگا و بقیه شرکت‌های گروه مپنا به فراخور ازاین ابزار سودمند استفاده می‌کنند.

حال فرض کنید ما در دوران این ابزارهاي مبتني بر تكنولوژي جديد نبودیم ولی سوال شما هنوز باقی بود. فرض کنید که داده بر روی کاغذ به شما تحویل داده می‌شود اما در این شرایط هم استفاده از این داده‌های ارزشمند مهم است. اساسا این رویه تفاوت ما را با دیگران می‌سازد. می‌خواهم بگویم که اصلا یکی از نقاط قوت توگا در مقایسه با دیگران اعم از شرکت‌های داخلی یا بین‌المللی اتفاقا همین است. باید اضافه کنم تقریبا در اثر اتفاقی که در مسیر شکل‌گیری توگا که در بخش تاریخچه مرور شد، رخ داد و مسیری که كشور از همان تصمیم سال 77 به بعد دنبال کرد یک شرایط ویژه‌ای در ناوگان تولید برق کشور به وجود آمد و یک ناوگان بزرگ از یک خانواده ماشین شکل گرفت. این شرایط را تقریبا به این شکل در کشور دیگری در دنیا نمی‌بینید. مثلا کشورهایی هستند که تعداد زیادی از توربین خیلی پرفروش فریم 9 جی‌ئی را در اختیار دارند. اما دو تفاوت با ما دارند که یکی مقیاس این تعداد یکسان از یک نوع ماشین است و دیگری این حقیقت که شركت سازنده این تعداد توربین مال خود آن کشور نيست. نزدیک به 200 توربین از یک نوع و خانواده در کشور ما وجود دارد. بنابراین ما تقریبا تنها کشوری هستیم که چنین ناوگان بزرگی با قابلیت برنامه‌ریزی به‌صورت یکجا و در کنار خود سازنده در اختیار داریم. به تعبیری دیگر یک آزمایشگاه و یک منبع بزرگ داده برای ما به‌عنوان سازنده وجود دارد. این یکی از مزایای متمایزکننده ما با دیگر تولیدکنندگان اصلی توربین گاز در دنیا هم به شمار می‌رود.

نیروگاه MGT -30

گردآوری و ثبت داده‌ها را از سال‎ها پیش و از موقعی که اولین توربین ما در نیروگاه نصب شد و شروع به کار کرد حتی زمانی که توربین بطور کامل توسط توگا ساخته نمی‌شد شروع کردیم. آبان سال 81 اولین توربین گاز از کارخانه توگا حمل شد که تولید مشترک با آنسالدو بود. روتور آن توربین به طور کامل از آنسالدو آمده بود و بخش‌های دیگر از قطعات استاتوری اینجا ساخته شد و مونتاژ نهایی صورت گرفت. آمار تولید ما از آن توربین محاسبه می‌شود و در دو سه سال بعد هم که صد در صد ساخت اینجا انجام می‌شد این تعداد رو به افزایش گذاشت. آن توربین اول در نیروگاه کازرون نصب شد. طی سال‌ها تا نزدیک 200 واحد از این ماشین تولید و در سطح کشور توزیع شد. البته ده تا از این توربین‌های آنسالدو در ابتدای پروژه از خود شرکت ایتالیایی آمده بود و آنها را هم جزء اين ناوگان ملي حساب می‌کنیم. به علاوه حدود هشت تا ده توربین از این خانواده هم از قبل توسط زیمنس در ایران نصب شده بود که آنها هم الان جزء ناوگان تحت پايش ما محسوب می‌شود. بنابراین دسترسی به این داده‌ها و استفاده از آنها طی سال‌های اخیر به یک رویه مهم در توگا تبدیل شده است. حتی زمانی که ما مهندسی و تحقیق و توسعه نداشتیم ثبت این داده‌ها را دنبال می‌کردیم. از زمانی که پروژه‌های توسعه‌ای داخلی را شروع کردیم و طراحی و تدوین کدهای خانگي طراحي شروع شد استفاده از این داده‌ها تکامل پیدا کرد و در ابزارهاي طراحي استفاده شد. این کدهای طراحی با استفاده از این داده‌ها و با کمک همین آزمایشگاه بزرگ در دسترس ما آنقدر به تدريج تکامل یافته‌اند که زمانی‌که به تست پروتوتايپ اِم‌جی‌تی 70.3 رسیدیم، مقدار زیادی از تطابق در آن پروژه تست تصدیق شد و خود را نشان داد.

البته تست‌های دیگری را قبلا در نیروگاه به شکل دیگری انجام داده بودیم. به هر حال برای استفاده از این داده‌ها با توصیفاتی که عرض کردم شرایط ویژه‌ای داریم و اساسا آن‌را نقطه مزیت خود می‌دانیم. علاوه بر اینکه این داده‌های دنیای واقعی در توسعه ابزارهای طراحی ما در یک دهه گذشته به کار رفته، اساس دیدگاه و رویکرد تيم هاي طراحي و توسعه ما نسبت به موضوع و مسائل مهندسی هم پخته‌تر شده است، به خصوص در حوزه مدلسازي عملكرد، عمر و روش‌هاي ساخت.

علاوه بر داده‌هاي حاصل شده از واحدهاي در حال كار، منبع ارزشمند ديگر اطلاعاتي است كه از وضعيت اجزا و قطعات توربين‌ها در فرايند ارزيابي و تمديد عمر (LTA/LTE) به دست مي‌آيد. ما از حدود هفت سال قبل اولین پروژه‌های افزایش عمر توربين‌هاي V94.2 را در داخل و خارج از کشور انجام دادیم و اجزاي ماشین‌ها پس از دوره كاركرد 100 هزار ساعت در نيروگاه يا كارخانه توگا تست و ارزيابي مي‌شد. آن موقع در اين كار در واقع تازه وارد بودیم و در حال توسعه روش‌ها و دانش خود براي اين سرويس بوديم چون این دست مطالب و روش‌ها در قالب همکاری تحت لیسانس منتقل نمی‌شود و باید خود آن‌را کسب کرده و توسعه می‌دادیم. از دانش مهندسی که به این طریق توسعه داده شد و از تجربه‌ای که از این توربین‌هاي به كارخانه برگشته حاصل مي‌شد کلی اطلاعات به دست آوردیم. مثلا دقت مدلهایی را بررسی می‌کردیم که قرار بود وضعیت قطعات را بر اساس رژيم كاري پشت سر گذاشته ارزیابی کند. این جنس اطلاعات و یافته‌های صريح و ضمني بسیار ارزشمند است.

شما می‌دانید که تست‌های دوره‌ای در صنعت هوایی خیلی مرسوم و مهم هستند. در توربین‌های صنعتی زمینی این میزان کمتر است ولی در دوره‌هایی باید تست لازم برای ارزيابي و افزایش عمر را انجام بدهید. این اطلاعات انباشته‌شده و تجربه رسوب‌کرده در تیم مهندسي و تحقيق و توسعه توگا نه تنها برای سرویس بلکه برای توسعه محصول جدید هم ما را در موقعیتی متمایز قرار داده است. الان مثلا مطالعه یک ترک و شرایط ایجاد آن می‌تواند برای ما معنا و مفهوم متفاوتی نسبت به درکمان از همان مساله در هفت یا هشت سال پیش داشته باشد. این تجربه‌ها در دل این سازمان و آدم‌های آن و مدارك سازمانی ضبط می‌شود. حالا قضاوت بر اساس این تجربه انباشته، دیگر چیزی نیست که فقط با مدل آکادمیک مکانیک شکست حاصل مي‌شود.

در کشورهای توسعه یافته با بزرگترین اقتصادها که نگاه می‌کنید به زحمت در حد یک یا دو شرکت بزرگ صنعتی در این حوزه تجهيزات نيروگاهي پیدا می‌کنید. ممکن است یک مشتری یا حتی بعضی از نهادهای حاکمیتی و کسانی دیگر ترجیح دهند و بخواهند که همیشه یک رقیب ایجاد کنند اما عملا این رقیب همیشه از خارج كشور يا در حوزه هاي محدودتر در داخل كشور وجود دارد و لازم نیست با سرمایه‌گذاری دوباره و چند باره از محل منابع ملي رقیب سازی انجام شود. در بسته‌ترین حالت‌هایی که کشور با آن مواجه بوده و شرایط سخت تحریمی ما بطور کامل مصون از رقیب خارجی هم نبودیم. دو سه سال بعد از برجام نيز که شرایط تغییر کرد كه حتی جنرال الکتریک رسما در ایران حضور فعال داشت و با نیروگاه‌های ما جلسه برگزار می‌کرد و پیشنهاد سرویس و عرضه توربین‎های مختلف مثلا فریم 9 می‌داد.

آزمایشگاه احتراق و پاشش سوخت توگا

در همان زمان زیمنس همه بهره‌برداران نیروگاهی کشور را در هتل‌های لوكس تهران جمع می‌کرد و پیشنهادهای سرويس خود را عرضه می‌نمود. در سال‌های بعد از برجام بحث‌های مفصلی در مورد خدمات ارتقاء زیمنس در ایران مطرح شد و زیمنس به شدت تلاش کرد اما در نهایت نتوانست کار جدی انجام دهد. در آن شرایط که رقابت کاملا آزاد و فضا باز بود زیمنس با وجود نام و اعتبار برندش موفق نشد کار خاصی انجام دهد. دلیل این اتفاق به اعتقاد ما علاوه بر قیمت یک چیز دیگر است. اساسا تامین مالی عاملی تعیین‌کننده و مهم به‌شمار می‌رود و موقعیت ما را در رقابت با رقباء باسابقه خارجی در بازار داخلی متمایز می‌کند. حتی اگر بودجه اجرای پروژه به طور کامل توسط خود مشتری تامین شود بازهم موقعیت ما بهتر است چون شرکتی مثل زیمنس اصلا ریسک نمی‌کند که یک پروژه و قرارداد را با زمان‌بندی محدود قبول کرده و تعهدی را شروع کند تا وقتی که به طور قطعي پیش پرداختش را نگيرد و از پرداخت‌هاي بعدي مطمئن نباشد. تاکیدم بر مساله مالی بیشتر به این قسمت معطوف است. در مقابل ما شرکتی هستیم که در این کشور در کنار بقیه سال‌های سال با مشتریان‌مان کار کرده‌ایم و کلی بدهی و طلب همین الان داریم. این تعاملات مالی با یکدیگر تثبيت کننده روابط کاری در بازار داخلی است. بنابراین اگر فلان نیروگاه می‌خواهد کاری را انجام دهیم و خیلی عجله دارد همه تلاش خود را کرده و مشکل را حل می‌کنیم. يك مزیت ما همین است و خیلی از این دست پروژه‌ها را انجام دادیم که بعد پول آن را گرفتیم یا حتی هنوز جزء مطالبات‌مان است. اما یک شرکت خارجی از این کارها نمی‌کند و اساسا نمی‌تواند انجام بدهد. بنابراین با اين گستره رقيبان بزرگ و كوچك خارجي و داخلي، اگر منصفانه به این موضوع نگاه کنیم بايد گفت که تقريبا این انحصار هیچ وقت وجود نداشته.

اولین توربین گاز کلاس اف نوع زیمنس در توگا

مساله مهم‌تر آن است كه به دلايل مشخصي و با تكيه بر روند سازمانی خود در تحقيق و توسعه، توگا به فرايند مذاكرات با زيمنس براي توربين كلاس اف بسنده نكرد و تقريبا همزمان و به طور موازي برنامه توسعه توربين كلاس اف خود را در محدوده تواني متفاوتي كه معتقديم براي بازار جذاب‌تر است، شروع كرد. در چشم‌انداز شرکت برای سال 1400 چنین هدف‌گذاری شده بود و بلوغ تحقیق و توسعه و طراحی توگا اراده لازم برای ورود به این كار را ایجاد نمود. منطق این بود که سوای اینکه همکاری با زیمنس به نتیجه نهایی برسد یا نه در هر حال پروژه داخلی کلاس اف خود را دنبال خواهیم کرد كه یک نيروگاه پيشرفته سيكل تركيبي با اجزاي اصلي کاملا بومی مبتنی بر طراحی و آی‌پی گروه مپنا می‌باشد. به عبارت ديگر همه متعلقات شامل توربين گاز، توربين بخار، تجهيزات جانبي، بويلر بازياب، ژنراتورهاي گاز و بخار، سیستم کنترل توربين و نيروگاه، حفاظت و مانيتورينگ، سيستم خنك كن و غیره با طراحي و حق مالكيت معنوي ايراني توسط شرکت‌های گروه مپنا ارائه خواهد شد. برنامه توسعه و تولید این محصول تا حد زیادی طی شده و در سال 1400 به امید خدا به نتیجه خواهد رسید.

پره داغ ساخت پرتو  با فناوری تک کریستال

اگر ما پول و امکانات کافی برای توسعه ماشین کلاس اچ یا اصلا بالاتر از آن‌را داشتیم و می‌توانستیم مثلا یک توربین گاز 600 مگاواتی بسازیم کماکان منطق کسب و کاری برای این كار وجود نداشت و سراغ این کار نمی‌رفتیم چون ما بازاری برای بازگشت سرمايه آن نداریم. حتی شرایط کنونی بازار جهانی صنعت نیروگاهی با اوایل دهه 2000 که جی‌ئی و زیمنس تلاش پردامنه خود برای توسعه ماشین‌های کلاس اچ را آغاز کردند تفاوت عمده پیدا کرده است. با توجه به اینکه ما جی‌ئی و زیمنس نیستيم و چشم‌انداز و محيط متفاوتی داریم پس قطعا نمی‌توانیم دیدگاه آنها را مبنای قضاوت برای برنامه‌ریزی آینده خود قرار دهیم. ما پیکربندی کلی توربین جدید خود را به گونه‌ای انتخاب کرده‌ایم که پاسخگوی نیازهای بازارمان باشد.

ماشین MGT-75

بنابراین ما با طیف متنوعی از مالکان و بهره‌برداران نیروگاهی در کشور روبرو هستيم که سیاست‌هاي متفاوت و بعضا مستقلی را دنبال مي‌كنند. وجه مشترك اغلب آنها مشكلات تامین مالی طرح‌هاست. در توسعه هر محصول برای عرضه به اين بازار نیروگاهی باید به حجم سرمایه‌گذاری لازم برای آن توجه شود و اینجا دقیقا قید مربوط به توان نقش خود را نشان می‌دهد. بی‌شک اگر این محدودیت را نمی‌گذاشتیم با افزایش توان خروجی دستیابی به راندمان هاي بالاتر به راحتی میسر بود. اما هدف ما دستیابی به راه‌حلی موثر و چندوجهی با تاکید بر تسهیل تامین مالی توسط مشتری بود. یک نیروگاه 700 مگاواتی سیکل ترکیبی با یک نیروگاه 300 مگاواتی سیکل ترکیبی به لحاظ حجم سرمایه‌گذاری با یکدیگر تفاوت دارند. تامین مالی برای یک توربین با توان پائین‌تر چه در مرحله توسعه محصول و تجاري‌سازي آن و چه در مرحله احداث نيروگاه، آسان‌تر است. حتی مشتريان نيروگاه‌هاي بزرگتر می‌توانند به تدریج این کار را با چند واحد توربين در چند فاز انجام دهند تا فشار مالی كمتر باشد.

در خبرهاي منتشر شده اخير حوزه توربين گاز ديده‌ايد كه از قضا شركت دوسان كره جنوبي نيز برنامه مشابهي در حال انجام دارد. دوسان تاكنون توربين گاز از خود نداشت و فقط مدتي تحت ليسانس يكي دو مدل ميتسوبيشي را مونتاژ مي‌كرد. ولي از زماني تصميم گرفته كه خود محصول مستقلش را توسعه دهد و با همكاري با شركت‌هاي صاحب نام جهاني طراحي و توسعه آن را در دست انجام دارد. توربين گاز دوسان نيز به محدوده توان توربين مپنا نزديك است و شاهد ديگري است بر اينكه در بازار جهاني هم هنوز اين محدوده جذابيت خود را دارد.