هر دو خانواده موتور V2500 و CFM56، از موفقترین موتورهای توربوفن به شمار میروند. توسعه این موتورها حاصل همکاری چندین شرکت باسابقه هستند. پشتیبانی از موتور V2500 توسط شرکت پرتاندویتنی و از موتور CFM56 توسط شرکت GE Aerospace انجام میشود. این دو شرکت، بهعنوان بزرگترین سازندگان موتور هوایی در آمریکا شناخته میشوند.
هر دو موتور مذکور، نیروی پیشران چندین خانواده از هواپیماهای مرتبط را تامین میکنند. این موتورها تا حد زیادی جای خود را به موتورهای جدیدتری مانند موتور PW1100G محصول پرتاندویتنی و موتور لیپ محصول CFM اینترنشنال دادهاند. اما هزاران نمونه از آنها همچنان در سراسر جهان در حال پرواز هستند و تا سالها نیز به پرواز ادامه خواهند داد.
هواپیماهای مجهز به موتور V2500 ساخت IAE
موتور V2500 توسط کنسرسیوم IAE طراحی و ساخته شدهاست. این مجموعه حاصل سرمایهگذاری مشترک بین پرتاندویتنی، شرکت موتورهای هوایی پرتاندویتنی، شرکت موتورهای هوایی ژاپنی و شرکت موتورهای هوایی MTU در آلمان است. حرف V در نام این موتور نشاندهنده پنج عضو اصلی و اولیه کنسرسیوم است. لازم به ذکر است در ابتدا شرکت ایتالیایی فیات آویا نیز در کنار چهار شرکت فوق بهعنوان یکی از پنج بنیانگذار کنسرسیوم IAE حضور داشت. عدد 2500 نیز به نیروی پیشران موتور اولیه یعنی نمونهV2500- A1 اشاره دارد که برابر با ۲۵ هزار پاوند بودهاست.
موتور V2500 نیروی پیشران موردنیاز هواپیماهای مکدانل داگلاس MD-90، نسل اول خانواده ایرباس A320 و همچنین هواپیمای امبرائر سی-390 میلنیوم را تامین میکند. دو مورد اول عموما بازنشسته شدهاند. در حال حاضر، نیروی پیشران هواپیمای ایرباس A320neo، توسط موتور لیپ ساخت شرکت CFM اینترنشنال تامین میشود. شرکت CFM اینترنشنال، حاصل یک همکاری مشترک بین GE Aerospace و سافران است. بنابر ادعای شرکت پرتاندویتنی، موتور V2500 همچنان کم سروصداترین و کممصرفترین موتور برای خانواده هواپیماهای ایرباس A320ceo است.
با این حال، هواپیمای ترابری امبرائر سی-390 از سال ۲۰۱۹ وارد خدمت عملیاتی شد. در حال حاضر، این هواپیما را نیز نیروی هوایی کشورهای مختلف سفارش میدهند. این هواپیما در بازار صادراتی با C-130J سوپر هرکولس رقابت میکند. مدل V2500-E5 که روی سی-390 میلنیوم نصب شده، به میزان ۳۱ هزار پاوند نیروی پیشران تولید میکند.
هواپیماهای مجهز به موتور CFM56 ساخت CFM اینترنشنال
موتور CFM56 ساخت شرکت CFM اینترنشنال، پرفروشترین خانواده موتور جت برای هواپیماهای تجاری به شمار میرود. این موتور با همکاری مشترک بین شرکت آمریکایی جنرال الکتریک و شرکت فرانسوی اسنکما توسعه و ساخته شدهاست. شرکت جنرال الکتریک در حال حاضر با نام GE Aerospace و شرکت فرانسوی اسنکما با نام سافران شناخته میشود. با وجود فروش اولیه بسیار کند، تاکنون بیش از ۳۴ هزار موتور CFM56 تحویل داده شدهاست. این امر آن را به پرفروشترین موتور در کلاس خود در تاریخ تبدیل کردهاست. خانواده موتورهای CFM56 بسته به نوع نمونه، نیروی پیشران بین ۱۸۵۰۰ تا ۳۴ هزار پاوند تولید میکند.
موتور CFM56 یکی از موتورهایی است که بر روی هواپیمای ایرباس A320ceo نصب میشود. این موتور همچنین نیروی پیشران موردنیاز بوئینگ 737کلاسیک، نسل جدید بوئینگ737، بوئینگ KC-135R استراتو تانکر و داگلاس DC-8-70 را نیز تامین میکند. این موتور گزینه اصلی اولیه برای خانواده A320ceo بودهاست. موتور CFM56 نخستینبار در دهه ۱۹۸۰ وارد خدمت شد، اگرچه اولین آزمایش آن به سال ۱۹۷۴ بازمیگردد. مانند بسیاری از خانوادههای موتورهای دیگر، این موتور نیز بهصورت پیوسته ارتقا یافتهاست. مدلهای CFM56-5B و CFM56-7B، آخرین نمونههای تولیدی از خانواده CFM56 به شمار میروند.
تامین نیروی پیشران برای هواپیماهای خانواده ایرباس A320 و بوئینگ 737، معیاری تعیینکننده برای ورود یک موتور به مرحله تولید انبوه محسوب میشود. این دو خانواده هواپیما، به مراتب بیشتر از هر جت مسافربری تجاری دیگری تولید و عرضه داده شدهاند. هر کدام از این خانوادهها حدود ۱۲ هزار فروند هواپیما تحویل دادهاند. در حال حاضر، خانواده A320 از نظر مجموع تعداد تحویلی، از بوئینگ737 پیشی گرفتهاست. این دو خانواده همچنان بخش عمدهای از سفارشهای معوق شرکتهای ایرباس و بوئینگ را تشکیل میدهند.
کدام موتور قدرتمندتر است؟
هر دو موتور V2500 و CFM56 ایمنی لازم را داشتند و دارای عملکرد خوبی برای خانواده هواپیماهای ایرباس A320 بودهاند. با این حال، برخی خلبانان، موتور V2500 را بهخاطر کمبود توان در نمونه بزرگتر ایرباس A321ceo مورد انتقاد قرار دادهاند. این در حالی است که این مشکل برای نمونههای کوچکتر A319ceo یا A320ceo گزارش نشدهاست. بنابر اعلام خلبانانی که پرواز با A321ceo را با موتور V2500 تجربه کردهاند، هواپیما هنگام صعود به ارتفاع سیر 36 هزار پایی، انگار با سختی بالا میرود. البته مشخص نیست این هواپیماها به کدام مدل خاص از موتور مجهز بودهاند. همچنین موتور CFM56 بهخاطر سروصدای نسبتا کم خود شناخته شدهاست.
موتور V2500 یک موتور توربوفن دو محوره در رده نیروی پیشران ۲۲ هزار تا ۳۳ هزار پاوند است. در حالی که خانواده موتورهای CFM56 نیروی پیشرانی در بازه ۱۸۵۰۰ تا ۳۲ هزار پاوند دارند. با این حال، نمونههای CFM56 طراحیشده برای هواپیمای چهار موتوره پهنپیکر ایرباس A340، نیروی پیشران تا ۳۴ هزار تولید میکنند. مدل CFM56-5C با نیروی پیشران ۳۴ هزار پاوند، قدرتمندترین موتور در خانواده CFM56 به شمار میرود.
با توجه به تنوع زیاد نمونهها و بهروزرسانیهای مختلف در طول سالها، تعیین اینکه کدام موتور قدرتمندتر است، دشوار است. میزان نیروی پیشران اعلامشده برای موتور CFM56 نسبت به V2500 کمتر است. اما برخی مدلهای خاص از خانواده CFM56، نیروی پیشران بیشتری نسبت به برخی مدلهای V2500 دارند. موتور CFM56 به دلیل دوام و قابلیتاطمینان خود مشهور است. همچنین این موتور گزینه محبوب هواپیماهای باری است. شرکت CFM اینترنشنال اعلام کرده که نیروی پیشران ۴۸۰ فروند هواپیمای باری باریکپیکر توسط این موتورها تامین میشوند. علاوه بر آن، بیش از ۶۰ درصد از هواپیماهای باری ایرباس A321 با موتورهای CFM56 تجهیز شدهاند.
قدرتمندترین نمونههای موتور V2500
دو نمونه از موتور V2500 با بالاترین میزان نیروی پیشران، موتورهای V2533-A5 و V2531-E5 هستند. مدل V2533-A5 با نیروی پیشران ۳۳ هزار پاوند برای نصب بر روی هواپیمای ایرباس A321ceo ساخته شدهاست. خانواده V2500-A5 دارای چندین مدل با نیروی پیشران بین ۲۲ تا ۳۳ هزار پاوند است. برای مقایسه این موتور با CFM56، باید دقیقا مدل موردنظر مشخص شود.
موتور V2531-E5 نیروی پیشران معادل ۳۱۳۳۰ پاوند برای هواپیمای ترابری امبرائر سی-390 میلنیوم را فراهم میکند. در مقایسه با هواپیمای سوپر هرکولس، تعداد سفارشهای سی-390 تاکنون نسبتا محدود بوده، هرچند این هواپیما در حال جذب قراردادهای بیشتری است.
هواپیمای سی-390 در بازار صادراتی با استقبال روبهرو شده و کشورهای مختلفی در سراسر جهان تعداد محدودی از آن را سفارش دادهاند. در ماه ژوئن، لیتوانی جدیدترین کشوری بود که این هواپیما را انتخاب کرد. بنابر اعلام شرکت امبرائر، این کشور سه فروند از آن را سفارش دادهاست.
روشن است که موتور V2500 همچنان برای هواپیمای سی-390 و بهعنوان موتور جایگزین برای هواپیماهای A320ceo در سالهای آینده تولید خواهد شد. اما با این وجود دوران طلایی آن به پایان رسیدهاست. تولید هواپیمای سی-390 احتمالا فقط در تعداد محدودی ادامه خواهد یافت و هواپیماهای A320ceo نیز بهتدریج با مدلهای جدیدتر A320neo جایگزین میشوند.
قدرتمندترین نمونههای موتور CFM56
سری CFM56-5 برای هواپیماهای ایرباس طراحی شده و دارای بیشترین میزان نیروی پیشران در میان مدلهای این خانواده موتور است. این هواپیماها دارای بازه نیروی پیشران گستردهای بین ۲۲ هزار تا ۳۴ هزار پاوند هستند. هواپیمای ایرباس A321ceo پس از A340 به موتورهایی با بیشترین نیروی پیشران مجهز شده بود. هواپیمای A321 به موتور CFM56-5B1 با نیروی پیشران ۳۰ هزار پاوند، موتور CFM56-5B2 با نیروی پیشران ۳۱ هزار پاوند و CFM56-5B3 با نیروی پیشران ۳۳ هزار پاوند مجهز بود.
قدرتمندترین موتور، نمونه CFM56-5C/P است که برای هواپیماهای ایرباس A340-200 و A340-300 با نیروی پیشران ۳۴ هزار پاوند توسعه داده شد. موتور CFM56-5C/P، تنها موتور مورداستفاده در این مدلهای خانواده A340 به شمار میرود. در نوامبر ۲۰۱۶، سافران اعلام کرد یکی از موتورهای CFM56-5C لوفتهانزا پس از ۲۰ سال پرواز با A340-300 به رکورد ۱۰۰ هزار ساعت رسید.
با این حال، اکنون هواپیماهای A340 در حال فرسودهشدن و بازنشستگی هستند. طبق پیشبینی نشریه Aviation Week، در حال حاضر تنها ۵۵ فروند A340 در حال خدمت هستند که ۴۰ فروند از آنها به موتورهای CFM56-5C مجهز هستند.
با نزدیکشدن بیشتر موتورها به پایان چرخه عملیاتی و نیاز به شاپ ویزیت، تقاضا برای قطعات موتور V2500 نیز در حال افزایش است. در سال ۲۰۲۵، مطابق گزارش نشریه مذکور، شرکت Aeras Aviation در حال بررسی فرصتهایی برای دمونتاژ موتورهای جدید به منظور افزایش منبع قطعات یدکی خود است. این عمل در شرایطی بوده که زنجیره تامین همچنان با کمبود مواد مواجه است. این فرآیندهای دمونتاژ شامل موتورهای بازنشسته CFM56-5C، CFM56-5B و CFM56-7B نیز میشود.
موتورهای همرده از نظر طراحی یا عملکرد
برخی خلبانان گزارش دادهاند که هواپیماهای ایرباس A321ceo مجهز به موتور V2500 توان کمتری نسبت به نمونههای مجهز به موتور CFM56 دارند. این موضوع ممکن است ناشی از نوع خاص موتورهای نصبشده روی آن هواپیماها باشد. هر دو خانواده موتور، نیروی پیشران خانواده A320ceo و همچنین خانوادههای دیگری از هواپیماها را تامین میکنند. اما این موتورها تا حد زیادی جای خود را به نسلهای جدید موتورهای هوایی دادهاند.
در حال حاضر، کاربرد موتور CFM56 به هواپیماهایی محدود شده که اکنون تولید نمیشوند. با این وجود موتور V2500 بهدلیل بهکارگیری در هواپیمای جدید سی-390 میلنیوم ساخت شرکت امبرائر، همچنان مورد توجه قرار دارد. استفاده از موتورهای قدیمی تجاری در هواپیماهای نظامی، پس از کناررفتن آنها از صنعت هوانوردی تجاری، امری رایج است. برای مثال، نیروی هوایی آمریکا در حال خرید نسخه تانکر هواپیمای بوئینگ بی767 با نام KC-46A پگاسوس است که به موتور توربوفن PW4062 پرتاندویتنی مجهز میشود.
موتور CFM56 از میان این دو خانواده، عنوان محبوبترین را به خود اختصاص داده، چرا که بیش از ۳۴ هزار دستگاه از آن تحویل داده شدهاست. با این حال، از نظر نیروی پیشران، این دو موتور عملکردی تقریبا مشابه دارند. بالاترین مدلهای نیروی پیشران از هر دو خانواده که روی هواپیمای ایرباس A321ceo نصب شدهاند، هر دو دارای نیروی پیشران ۳۳ هزار پاوند بودهاند. این مدلها شامل V2533-A5 و CFM56-5B3 هستند.
