موتور GE9X محصول جنرال الکتریک، بهعنوان بزرگترین موتور هوایی ساختهشده در تاریخ معرفی شدهاست. این موتور بر اساس موتور GE90 طراحی شده که در حال حاضر بر روی هواپیمای بوئینگ 777 نصب میشود. موتور GE9X قرار است نیروی پیشران هواپیمای قدرتمند بوئینگ 777اکس را تامین کند.
در این نوشتار، به مشخصات فنی موتور GE9X، ویژگیهای مختلف آن نسبت به موتورهای دیگر و نحوه تولید نیروی پیشران موردنیاز هواپیماهایی مانند بوئینگ 777اکس پرداخته میشود. همچنین موتور GE9X در چارچوب گستردهتر پروژه 777اکس بوئینگ و زمان احتمالی ورود این هواپیما به ناوگان پروازی تجاری موردبررسی قرار میگیرد.
موتور GE9X شرکت جنرال الکتریک
موتور هوایی GE9X یک موتور توربوفن با نسبت گذردهی بالا است که توسط بخش هوافضای جنرال الکتریک برای نصب بر روی هواپیمای بوئینگ 777اکس توسعه یافتهاست. این موتور نخستین بار در سال ۲۰۱۶ آزمایش شد و چند سال بعد نخستین پرواز آزمایشی خود را انجام داد. آزمایش پروازی بر روی بال یک فروند بوئینگ 747-400 انجام شد. این هواپیما تنها نمونهای بود که از نظر ابعاد میتوانست موتور GE9X را حمل کند (مشابه نمونه قبلی یعنی موتور GE90). فرآیند صدور گواهینامه این موتور، در اواخر سال ۲۰۱۹ به پایان رسید.
نخستین نمونه از خانواده بوئینگ 777اکس که با عنوان 9-777 تولید شد، در ژانویه ۲۰۲۰ نخستین پرواز آزمایشی خود را پشت سر گذاشت. انتظار میرود این هواپیما پس از ورود به ناوگان پروازهای تجاری، به مهمترین هواپیمای پهنپیکر این شرکت آمریکایی تبدیل شود.
قطری خیرهکننده به میزان 4،1 متر
یکی از ویژگیهای برجسته موتور هوایی GE9X شرکت جنرال الکتریک، ابعاد بسیار بزرگ آن است. قطر این موتور به عدد خیرهکننده 4،1 متر میرسد. برای درک بهتر این اندازه، کافی است بدانیم که قطر موتور GE9X از بدنه هواپیمای بوئینگ 737 نیز بزرگتر است. فن این موتور که از ۱۶ پره کامپوزیتی تشکیل شده، قطری برابر با 3.4 متر دارد.
موتور GE9X از مواد پیشرفتهای مانند کامپوزیت ماتریس سرامیکی ساخته شدهاست. این امر باعث میشود علیرغم ابعاد بزرگ، وزن نسبتا کمی حدود ۹۶۳۰ کیلوگرم داشته باشد. این موتور دارای نسبت گذردهی ۱۰ و نسبت تراکم برابر با ۶۰ است. این ویژگیها باعث شدهاند بازدهی سوخت موتور GE9X حدود ۱۰ درصد بهتر از موتور نسل قبلی یعنی GE90 باشد.
تولید نیروی پیشران بیشتر
موتور GE9X شرکت جنرال الکتریک، توانایی تولید تا ۱۱۰ هزار پاوند نیروی پیشران را دارد. ابعاد بسیار بزرگ این موتور نقش کلیدی در دستیابی به این میزان نیروی پیشران را ایفا میکند. بخش عمدهای از نیروی پیشران آن توسط جریان هوای عبوری از توربینها تولید میشود. قطر بزرگ موتور باعث میشود حجم بیشتری از هوا وارد موتور شود. همین امر این امکان را فراهم میکند تا در مقایسه با موتورهای کوچکتر، توان بیشتری از همان میزان سوخت بدست آید.
دمای بالاتر در محفظه احتراق نیز نقش مهمی در دریافت خروجی بیشتر از سوخت ایفا میکند و باعث بهبود بهرهوری سوخت میشود. با توجه به تمرکز روزافزون صنعت هوانوردی بر پایداری زیستمحیطی، بهرهوری بالای موتور GE9X از نظر مصرف سوخت، آن را به گزینهای متمایز در میان رقبا تبدیل میکند. علاوه بر آن، نقش موثری در تحقق اهداف بلندمدت کربن صفر ایفا خواهد کرد.
اطلاعات تکمیلی در مورد بوئینگ777
هواپیمای بوئینگ 777اکس پس از ورود به خدمت تجاری، بهعنوان مهمترین نمونه هواپیمای پهنپیکر این شرکت آمریکایی ایفای نقش خواهد کرد. این هواپیما در دو مدل مختلف عرضه میشود، مدل کوچکتر 777-8 و مدل بزرگتر 777-9 که محبوبیت بسیار بیشتری در میان شرکتهای هواپیمایی جهان پیدا کردهاست. بوئینگ امیدوار است که هواپیمای 777اکس جایگزین نمونههای قدیمیتر 777 در ناوگان پروازی شود. همچنین گزینهای با مصرف سوخت کم و با ظرفیت بالا به جای هواپیمای 747 ارائه دهد.
با این وجود، پروژه 777اکس با تاخیرها و مشکلات متعددی روبهرو بودهاست. اکنون بوئینگ انتظار دارد تحویل این هواپیماها در سال 2026 یعنی حدود شش سال عقبتر از برنامه اولیه آغاز شود. در نتیجه، چندین شرکت هواپیمایی نارضایتی خود را علنی کردهاند، از جمله امارات که قرار است بزرگترین بهرهبردار این هواپیما باشد.
سفارشهای فعلی برای بوئینگ 777اکس
ایرلاین امارات در حال حاضر بیشترین تعداد سفارش برای بوئینگ 777اکس مجموعا ۲۰۵ فروند، شامل ۳۵ فروند 777-8 و ۱۱۵ فروند 777-9 را دارد. احتمالا این شرکت هواپیمایی از این مدلها برای جایگزینی بخشی از هواپیماهای بوئینگ 777.300ER قدیمی خود و همچنین توسعه ناوگان استفاده خواهد کرد.
همانطور که پیشتر اشاره شد، مدل 777-9 از خانواده بوئینگ 777اکس، محبوبیت بسیار بیشتری نسبت به مدل کوچکتر 777-8 داشتهاست. بر اساس لیستهای سفارش فعلی، سه شرکت هواپیمایی شامل امارات، قطر ایرویز و سنگاپور ایرلاینز، بزرگترین بهرهبرداران آتی این هواپیما خواهند بود. هنوز مشخص نیست که تاخیرهای ادامهدار در پروژه بوئینگ 777اکس چه تاثیری بر سفارشهای فعلی و آینده این هواپیما خواهد داشت. دستکم تا این لحظه، این تاثیر حداقلی بودهاست.
پس از چند سال چالشبرانگیز برای بوئینگ از جمله مشکلات مربوط به هواپیماهای737 مکس و787 ، این شرکت آمریکایی بدون تردید تمام تلاش خود را خواهد کرد تا اطمینان حاصل کند که هواپیمای 777اکس انتظارات را برآورده ساخته و موفق ظاهر شود.
بزرگترین موتور هواپیمای فعلی جهان
بزرگترین موتور هواپیمایی که در حال حاضر در حال خدمت عملیاتی است، موتور GE90 جنرال الکتریک است. طراحی GE9X بر پایه این موتور شکل گرفتهاست. موتور هوایی GE90 بر روی هواپیمای بوئینگ 777 نصب شده و نخستین بار در سال 1995 بر روی مدل 777-200 وارد خدمت عملیاتی شد. از آن زمان تاکنون، شرکت جنرال الکتریک حدود ۳ هزار دستگاه از این موتور را تولید و تحویل داده که این امر به تحکیم جایگاه آن در صنعت هوانوردی روزآمد کمک شایانی کردهاست.
در زمان معرفی، موتور GE90 از نظر فناوری نوآورانه محسوب میشد، چون دارای ۲۲ پره فن از جنس کامپوزیت فیبر کربن بود. پرههایی که در مقایسه با پرههای تیتانیومی که پیشتر استفاده میشدند، دو برابر مقاومتر و در عین حال یکسوم سبکتر بودند.
نخستین نسخه از موتور GE90 دارای نسبت تراکم ۲۳ بود که در آن زمان در صنعت هوافضا پیشرو و بیرقیب محسوب میشد. نسلهای بعدی این موتور، عملکرد بالاتر و بهرهوری سوخت بهتری را نیز ارائه کردند.
یک موتور پیشرفته برای یک هواپیمای پیشرفته
با عملکرد عملیاتی پرسروصدایی که برای آن پیشبینی شده، هواپیمای بوئینگ اکس777 پس از ورود به خدمت عملیاتی، بهعنوان یکی از پیشرفتهترین هواپیماهای فناورانه شناخته خواهد شد. ظرفیت بالای این هواپیما، آن را در جایگاهی بین ایرباس A350 و A380 قرار میدهد. به همین دلیل برای بسیاری از شرکتهای هواپیمایی در سراسر جهان از جمله امارات و قطر ایرویز، گزینهای ایدهآل بهشمار میآید.
هواپیمای بوئینگ 777اکس همچنین به نوکبالهای تاشو مجهز خواهد بود که نهتنها به ظاهر روزآمد آن میافزاید، بلکه هر بال آن میزبان یک موتور عظیم GE9X خواهد بود. این موتور که بزرگترین موتور تجاری در حال خدمت جهان به شمار میآید، با ابعاد چشمگیر خود، به ظاهر باشکوه هواپیمای 777اکس کمک میکند.
با وجود تاخیرهای مکرر در روند توسعه، هواپیمای 777اکس از نظر تجاری برای بوئینگ موفق ظاهر شده و تاکنون تعداد زیادی سفارش برای آن ثبت شدهاست. اکنون نگاهها به سوی بوئینگ دوخته شده تا مشخص شود آیا واقعا میتواند این هواپیما را در سال ۲۰۲۶، طبق برنامه فعلی، تحویل دهد یا خیر.
