نقص فنی مرگبار استارتر موتور توپولوف 154 شرکت بایکال (سوانح هوایی بخش هشتم)

سوانح هوایی از تلخ‌ترین رویدادها به شمار می‌روند که توجه طیف وسیعی از جامعه را به خود جلب می‌کنند. فارغ از آثار تکان‌دهنده اجتماعی این سوانح، آموزه‌های فنی و عملیاتی از آن‌ها به عنوان عاملی تعیین‌کننده و موثر برای بهبود مستمر نظام کیفی حاکم بر صنعت حمل و نقل هوایی و افزایش ایمنی پرواز به شمار می‌رود.

در این مجموعه مقالات، به زبانی ساده مهم‌ترین سوانح هوایی تاریخ پرواز مرور می‌شود که نقص عملکرد یا بروز اشکال فنی در موتور هواپیما به عنوان یکی از عوامل موثر در سانحه شناخته شده باشد. البته ذکر این نکته ضروری است که هرگز نمی‌توان تنها یک عامل را به عنوان علت اصلی بروز سانحه هوایی معرفی کرد، بلکه زنجیره وقایع و عوامل مختلف منجر به بروز سانحه می‌شود.

هواپیمای توپولوف 154 خطوط هوایی بایکال، لحظاتی پیش از برخاستن از باند فرودگاه ایرکوتسک روسیه در سومین روز از ژانویه سال 1994 دچار سانحه شد و سقوط کرد. مقصد پرواز شماره 130، فرودگاه داماده‌دووا مسکو بود. آماده‌سازی هواپیما برای آغاز مانور برخاست طبق برنامه پیش می‌رفت و خدمه پرواز 17 دقیقه مشغول روشن کردن هر سه موتور هواپیما بودند.

در حین تلاش برای روشن کردن موتور مرکزی (شماره دو)، هرزگردی توربوکمپرسور گزارش شده‌است. پس از روشن شدن هر سه موتور، چراغ هشدار دوران غیرعادی استارتر در کابین خلبان روشن شد. تلاش خلبان برای خاموش کردن این چراغ موفقیت‌آمیز نبود.

خدمه پروازی هواپیمایی توپولوف 154 شرکت بایکال رهنمودی در مورد این وضعیت در کتابچه پروازی پیدا نکردند و با این تصور که هشدار اعلام شده نادرست است، تصمیم گرفتند مانور برخواست را ادامه دهند. چهار دقیقه بعد از برخاستن از باند شماره دو فرودگاه ایرکوتسک، موتور شماره دو دچار مشکل اساسی شده و ناحیه توربین دچار حریق شد.

خدمه پروازی بلافاصله موتور شماره دو را خاموش کرده و سامانه اطفاء حریق را فعال کردند. سپس خلبان از برج مراقبت درخواست فرود اضطراری کرد، اما گسترش آتش به خطوط انتقال هیدرولیک منجر شد هواپیما از کنترل خلبان به‌طور کامل خارج شود. در نتیجه، خلبان موفق به نشاندن هواپیما بر روی باند نشد و توپولوف 154 شرکت بایکال پیش از رسیدن به باند با برخورد به چند ساختمان در اطراف فرودگاه متلاشی شد.

بررسی دقیق سانحه نشان داد که بروز نقص در سامانه استارتر موتور شماره دو هواپیما، باعث آسیب دیدن خطوط انتقال سوخت و روغنی شده و به موتور هواپیما آسیب جدی وارد کرده که نتیجه آن، منجر به آتش‌سوزی گسترده شده‌است. خدمه پروازی درک درستی از شدت خطر پیش‌آمده نداشته و نه در برنامه آموزشی و نه در دفترچه‌های راهنمای پروازی شرایط مشابه تشریح نشده‌است.

هواپیمای توپولوف شماره 154روسی، اولین پرواز خود را 5 سال پیش از وقوع این حادثه انجام داده و سه موتور توربوفن دی30کی‌یو بر روی آن نصب شده بود. در این سانحه، تمام 124 سرنشین هواپیما و همچنین یک نفر از ساکنان محلی جان خود را از دست دادند.