نقص موتور و غفلت خلبان؛ پایانی تلخ برای یک پرواز بین قاره‌ای در آستانه سفر (سوانح هوایی بخش دهم)

سوانح هوایی از تلخ‌ترین رویدادها به شمار می‌روند که توجه طیف وسیعی از جامعه را به خود جلب می‌کنند. فارغ از آثار تکان‌دهنده اجتماعی این سوانح، آموزه‌های فنی و عملیاتی از آن‌ها به عنوان عاملی تعیین‌کننده و موثر برای بهبود مستمر نظام کیفی حاکم بر صنعت حمل و نقل هوایی و افزایش ایمنی پرواز به شمار می‌رود.

در این مجموعه مقالات، به زبانی ساده مهم‌ترین سوانح هوایی تاریخ پرواز مرور می‌شود که نقص عملکرد یا بروز اشکال فنی در موتور هواپیما به عنوان یکی از عوامل موثر در سانحه شناخته شده باشد. البته ذکر این نکته ضروری است که هرگز نمی‌توان تنها یک عامل را به عنوان علت اصلی بروز سانحه هوایی معرفی کرد، بلکه زنجیره وقایع و عوامل مختلف منجر به بروز سانحه می‌شود.

در روز شنبه 9 می 1987، جت مسافربری ایلیوشین 62اِم متعلق به شرکت هواپیمایی لات، فرودگاه ورشو لهستان را به مقصد جان اِف کندی نیویورک ترک کرد. این پرواز بین قاره‌ای به سرانجام نرسید و هواپیمای روسی چهار موتوره ایلیوشین 62، نیم ساعت بعد از ترک فرودگاه ورشو سقوط کرد و تمام 172 مسافر و 11 نفر خدمه آن کشته شدند.

پرواز شماره 5055 شرکت لات، در مرحله پایانی اوج‌گیری به ارتفاع 31 هزار پا رسید. دو دقیقه بعد، شفت توربین کم‌فشار موتور شماره دو هواپیما دچار شکستگی شد و در نتیجه، به دیسک توربین آسیب جدی وارد شد. در اثر این نقص مرگبار، قطعات جداشده از موتور به بدنه هواپیما اصابت کرده و در بخش بار شعله آتش زبانه کشید.

سامانه کنترل سکان افقی (الویتر) آسیب جدی دید و خلبان مجبور به خاموش کردن موتور شماره یک شد. بلافاصله پس از آن، خدمه پرواز برای کاهش ارتفاع تا سطح 12 هزار پا درخواست مجوز کرد. پس از خاموش کردن موتورهای شماره یک و دو، خلبان به اشتباه تصور می‌کرد که آتش مهار شده‌است.

در حالی‌که خدمه پروازی ایلیوشین62 درخواست فرود در باند فرودگاه مادلین را داشتند، اما بر اساس تحلیل اشتباه از وضعیت و تصور مهار آتش تصمیم گرفتند مسیر خود را به سوی فرودگاه ورشو ادامه دهند. در آخرین مراحل تقرب به فرودگاه ورشو، هواپیما در ارتفاع 4500 پایی با سرعت 480 کیلومتر بر ساعت در حال پرواز بود.

خلبان تصمیم گرفت برای نشستن در باند شماره 33 گردش به سمت چپ را آغاز کند که ناگهان کنترل کامل هواپیما را از دست داده و با سرعت 465 کیلومتر بر ساعت، در حالی که دماغه هواپیما 12 درجه روبه پایین متمایل بود، در منطقه جنگلی در 6 کیلومتری فرودگاه ورشو سقوط کرد. پرواز شماره 5055 شرکت لهستانی لات در اثر نقص مرگبار ناشی از جدا شدن سامانه کنترل طولی موتور شماره دو و در نتیجه آسیب دیدن اساسی دیسک توربین، با پایانی تلخ و کشته شدن 183 انسان مواجه شد.

اشکال بزرگ دیگر که شرایط را برای خدمه پروازی بسیار دشوار کرده، عدم اطلاع آنها از میزان آسیب وارد شده به موتور شماره دو بود، به این معنا که هیچ نوع هشدار متناسب و به هنگامی در این مورد در کابین هواپیما دریافت نشد. نتایج بررسی سانحه توسط سازمان هواپیمایی کشوری لهستان به روشنی نشان می‌دهد که در صورت اطلاع به‌موقع خدمه پروازی در اولین مراحل بروز نقص در موتور شماره دو، امکان خاموش کردن این موتور در زمان مناسب و جلوگیری از بروز تبعات مرگبار بعدی وجود داشت.

هواپیمایی ایلیوشین – 62اِم شرکت لهستانی لات که در این پرواز متلاشی شد، اولین پرواز خود را در سال 1983 انجام داده بود و تا زمان بروز سانحه، در قالب 1752 سیکل نزدیک به 7 هزار ساعت پروازی را به ثبت رسانده بود. نیروی پیشران این هواپیما توسط 4 موتور توربوفن روسی دی-30‌کِی‌یو محصول شرکت سولوویف تامین می‌شود.