بیش از نیم قرن از عرضه نخستین نمونههای موتور توربوفن جیتی8دی به بازار هوانوردی جهان میگذرد. در این مدت، بیش از 14 هزار و 700 دستگاه از نمونههای مختلف این موتور تولید و عرضه شده و در مجموع، بیش از 670 میلیون ساعت پروازی توسط آنها به ثبت رسیدهاست. در زمان نگارش این متن، نزدیک به 1800 موتور جیتی8دی در شرایط خدمت عملیاتی هستند و پرتاندویتنی امیدوار است که برای 10 تا 15 سال دیگر نیز موتور تاریخساز خود را در خدمت نگه دارد. قدمهای اولیه برای توسعه موتور جیتی8دی در اواخر دهه 1950 برداشته شد.
پروژه توسعه این موتور توربوفن با گذردهی پایین، بر اساس موتور توربوجت جی52 شکل گرفت. پرتاندویتنی موتور جی52 را روی یکی از موشکهای کروز آمریکا موسوم به هاوندداگ نصب کرد. نمونه اولیه جیتی8دی حاصل افزودن دو طبقه به طبقات کمپرسور و دو طبقه دیگر به بخش کم فشار توربین موتور جی52 بود. نمونه پایه جیتی8دی، نیروی پیشرانی بین 14 تا 17 هزار پوند تامین میکند، در حالیکه نمونه جیتی8دی-200 با نیروی پیشرانی در محدوده 18 تا 21 هزار پوند کار میکند.
جت مسافربری سه موتوره بوئینگ 727، اولین میزبان موتور جیتی8دی بود. نمونههای مختلفی از موتور جیتی8دی روی هواپیماهای اسئی210 کاراول، بوئینگ737-100/200، داگلاس دیسی-9، مکدانل داگلاس امدی-80، کاوازاکی سی-1 و جیاستارز ئی-8 (مبتنی بر بوئینگ707) نصب شدهاست. پرتاندویتنی اولین نمونه عملیاتی جیتی8دی را در سال 1964 با نصب روی یک بوئینگ 727 به دنیای هوانوردی عرضه کرد.
خانواده موتورهای جیتی8دی، در هشت نمونه مختلف به بازار عرضه شد. شرکت پرتاندویتنی از سال 1980، عرضه نمونه جیتی8دی-200 را آغاز کرد. این نمونه، الزامات سازمان هوانوردی فدرال آمریکا برای کاهش سروصدا و آلایندگی محیطی را برآورده میکرد. موتورهای جیتی8دی بهعنوان یکی از پرتیراژترین موتورهای هوایی غیرنظامی جهان شناخته میشود و توسط بیش از 350 کاربر مختلف در اقصی نقاط جهان مورد بهرهبرداری قرار گرفتهاست.
در مجموع نزدیک به 4500 فروند هواپیمای مختلف به نمونههای متنوعی از موتورهای توربوفن خانواده جیتی8دی مجهز شدهاند. خط تولید موتورهای جیتی8دی در سال 2001 متوقف شد، اما در سالهای 2010 و 2011، تلاشهایی برای راهاندازی مجدد آن شکل گرفت.
منبع:
*خانواده موتورهای JT8D در یک نگاه
