به بهانه سومین سالگرد پایان موفق پروژه ارتقاء MAP2B توسط شرکت توگا فرصتی فراهم شد تا ضمن مرور دستاوردهای این طرح، آخرین وضعیت پروژه‌ها و برنامه‌های این مجموعه را از آقای دکتر محمد اولیاء قائم مقام محترم توگا جویا شویم. ایشان با گشاده‌رویی و حوصله تمام پاسخگوی ما بودند. نتیجه این گپ و گفت کوتاه به شرح زیر تقدیم می‌شود:
در آستانه سومین سالگرد به نتیجه رسیدن پروژه ارتقاء MAP2B توسط شرکت توگا، دستاوردهای حاصل از این پروژه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا سرمایه‌گذاری بر روی تحقیق و توسعه را در مجموعه خود در آینده همانند دهه گذشته ادامه خواهید داد؟
| این پروژه که از طراحی تا ساخت و آزمایش واحد اول ۶ سال طول کشید، سومین برنامه ارتقاء روی پلتفرم MGT-70 بود. نتیجه آن که توربین گاز MGT-70(3) است، یک محصول رقابتی در کلاس خود می‌باشد که سبب عقد قرارداد نیروگاه ۳۰۰۰ مگاواتی رمیله عراق با هولدینگ شامارا گردید. ما اگر محصولی با این مشخصات فنی نداشتیم هرگز چنین قرارداد بزرگ صادرات دو میلیارد دلاری برای کشور میسر نمی‌شد. در زمان مذاکرات قراردادی که حتی پیش از آزمایش اولین واحد این توربین بود، مشاور کارفرما که یک شرکت حرفهای و معروف آلمانی در زمینه مهندسی مشاور نیروگاهی بود، در یک بازه زمانی یک و نیم ساله جلسات متعدد فنی با مهندسان طراح توگا داشت و آنقدر بحث و بررسی فنی کرد تا به این طراحی متقاعد شد و با تایید وی کارفرما (شرکت شامارا) برای نیروگاه سیکل ترکیبی رمیله عراق شامل ۱۲ واحد گازی و ۶ واحد بخار قرارداد بست.
از ۱۲ واحد فروخته‌شده در پروژه مذکور، ۶ واحد آن یعنی فاز اول نیروگاه تاکنون نصب شده و در حال کار است. علاوه بر این پروژه، ۴ واحد دیگر هم فروش صادراتی در دو کشور دیگر داشته‌ایم. در داخل کشور هم این محصول جدید فروش بسیار خوبی داشته به طوری که کل فروش خارجی و داخلی اعم از توربین نو یا ارتقاء روی ورژن‌های قدیمی به مجموع ۴۰ واحد رسیده‌است. از این ۴۰ واحد تاکنون ۱۳ واحد در حال کار بوده و ۱۷۰ هزار ساعت کارکرد ثبت شده‌است. فکر می‌کنم این نتیجه برای یک طراحی و توسعه بومی و محصول جدید ملی فوق‌العاده است و خیلی سریع سرمایه‌گذاری تحقیق و توسعه خود را بازگردانده‌است؛ پس چرا در آینده اینطور نباشد؟ بدیهی است که سرمایه‌گذاری روی تحقیق و توسعه به عنوان ضامن بقا و رقابت آینده را کماکان ادامه می‌دهیم. |
به‌عنوان شرکتی که سال‌های گذشته با ظرفیت کامل توربین‌های گازی بزرگ V94.2 را تولید می‌کرد، ارزیابی‌تان از میزان بهره‌برداری موثر از این ظرفیت صنعتی بزرگ در کشور در سال‌های اخیر چیست؟ آیا برنامه‌ای برای توسعه ماشین‌های جدید دیگر دارید؟
| در سال‌های انتهایی دهه ۱۳۸۰ و اوج نیاز و رونق احداث نیروگاه در داخل و خارج کشور ما تا ۲۵ واحد از این توربین و ۸ واحد توربین بخار سیکل ترکیبی مربوط در یک سال تولید کردیم. از ابتدای دهه ۱۳۹۰ وضعیت این صنعت از جهات مختلفی در ایران و جهان تغییر کرد و توگا هم تنوع محصول و توسعه حوزه سرویس را در پیش گرفت به شکلی که از ظرفیت و زیرساخت‌های موجود استفاده مؤثر بشود. توسعه ماشین‌های جدید و نیز ورژن‌های جدید از ماشین‌های قبلی با تمرکز بر بازار سرویس از برنامه‌های جدی ما در یک دهه گذشته بوده و با قوت ادامه دارد. |
شرکت توگا در حوزه تولید ماشین‌های مانند فریم۶ ورود پیدا کرده که در مقیاسی بسیار کم به تولید رسیده‌اند. آیا برای بازاریابی این محصول و عرضه آن در بازار برنامه مشخصی در آینده دارید؟ به نظر می‌آید این ماشین در بازار کم فروغ بوده است.
| ابتدا تصحیح کنم که گروه مپنا بر پایه توربین فریم ۶ محصول جدید خود یعنی پکیج توربوژنراتور MGT-40 را توسعه داد. در این محصول نیروگاهی و تولید پراکنده، تجهیزات جانبی توربین، ژنراتور و سیستم‌های کنترل و الکتریک، طراحی‌های جدید گروه مپنا بودند. یک محصول توربوژنراتور کامل و جدید به خودی خود فرایندی طولانی و پر فراز و نشیب برای تکمیل طراحی‌ها، نمونه‌سازی، ساخت صنعتی، نصب، بهره‌برداری و پایش کارکرد واقعی دارد. بازه زمانی یکساله برای ارزیابی پرفروغ یا کم‌فروغ بودن چنین مجموعه جدیدی، بازه مناسبی نیست. همه شرکت‌های بزرگ دنیا هم زمان زیادی را صرف توسعه و تجاری‌سازی یک محصول جدید از این نوع می‌کنند.
درکشورمان که گرفتار انواع مضایق و موانع همکاری بین‌المللی است این فرایند بسیار دشوارتر هم می‌شود. به هر حال، اولین واحد به صورت تجاری در نیروگاه زاهدان برای شرکت مادرتخصصی تولید برق حرارتی نصب و راه‌اندازی شد و الان یک سال از کارکرد مطمئن و موفق آن می‌گذرد. در یکی دو سال اخیر بازاریابی برای آن در داخل و خارج کشور انجام شده و مذاکرات متعددی صورت پذیرفته‌است که به رغم موانع موجود، تعدادی از آنها موفق بوده و در حال حاضر مذاکرات قراردادی برای مجموع ۷ واحد MGT-40 به نتیجه رسیده‌است.
اولین نیروگاه MGT-40 در زاهدان
|
در مورد توربین گازی MGT-30 چه سیاستی برای ارتقاء مدنظر دارید؟ آیا تحلیل مبتنی بر زیان‌ده بودن این ماشین را قبول دارید؟
| بیش از ۱۰ سال قبل همکاری با شرکت اوکراینی زاریا-مشپروئکت را روی انتقال فناوری و ساخت داخل توربین‌های سری UGT25000 شروع کردیم. شرایط آن زمان کشور، عملا راهی برای ما نمی‌گذاشت جز همکاری با شرکت‌های روسی یا اوکراینی در توربین‌های این مقیاس. نیاز هم نسبتا فوری برای احداث ایستگاه‌های تقویت فشار شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران و بعدا پالایشگاه‌های فازهای توسعه پارس جنوبی بود. نهایتا ساخت داخل ماشین اوکراینی که البته قبلا در کشور خودمان هم سابقه خرید و نصب داشت با همان مشخصات اولیه طی چند سال انجام شد و تحویل این پروژه‌ها گردید تا نیاز مبرم کشور در آن مقطع برطرف شود. بعد از کارکرد قابل توجه ماشین‌ها به خصوص در جاهایی که تحت بار زیاد بودند اشکالات کوچک و بزرگ در آنها بروز کرد، حتی در توربین‌هایی که قبل از ساخت داخل، توسط مشتریان مستقیما از شرکت اوکراینی خریداری و نصب شده بود.
در مجموع حدود ۱۲۰ اشکال کوچک و بزرگ مشاهده شد و توگا در مدت کوتاهی پروژه تحقیق و توسعه MGT-30(1) را آغاز کرد و ظرف کمتر از ۳ سال به نتیجه رساند، به طوری که بدون افزایشی در توان و راندمان، عمر اجزا، قابلیت‌اطمینان و دسترس‌پذیری ماشین در این ورژن جدید افزایش یابد و مشکلات سیستماتیک مذکور با تغییر طراحی یا اصلاح یک فرایند خاص ساخت برطرف گردد. رفع مشکلات ناوگان در حال کار یا به عبارتی پیاده‌سازی ورژن MGT-30(1) روی ماشین‌های در حال کار در خطوط لوله و پالایشگاه‌های گاز بر اساس حداکثر مقدورات عملیاتی توگا و کارفرماهای مربوط انجام شده و هنوز ادامه دارد. از طرف دیگر از ۳ سال قبل نوع توربوژنراتوری این ماشین در قالب نیروگاه‌های کوچک تولید پراکنده و قابل جابجایی توسط گروه مپنا عرضه شده و برای وزارت نیرو در نقاط مشکل‌دار شبکه برق در تابستان کارساز بوده‌است.
این مدل ماشین هم بهبودهای قابل‌توجهی داده شد تا به قابلیت‌اطمینان مورد نظر برسد و در ادامه نیز یک نیروگاه کاملا موبایل ۲۵ مگاواتی با دو تریلر بر مبنای توربین اصلاحی طراحی شده و هم اکنون در حال ساخت اولین واحد است که قابلیت‌های ویژه‌ای در بهره‌برداری دارد. خوب با این توصیفات در نظر بگیرید که چه مقدار هزینه اولا برای مهندسی و تحقیق و توسعه تاکنون روی پلتفرم MGT-30 انجام شده. ثانیا پیاده‌سازی ورژن بهبودیافته ماشین و رفع یک به یک مشکلات در بیش از ۱۰۰ واحد در حال کار به صورت رایگان و صرفا بر پایه تعهدمان نسبت به محصول خود انجام می‌شود. اگر این هزینه‌های تحقیق و توسعه و رفع مشکلات ناوگان را در کنار قیمت فروش نسبتا پایین این ماشین‌ها در قراردادها با کارفرمایان اولیه و نیز سرمایه‌گذاری اولیه برای انتقال فناوری و ساخت داخل بگذاریم، در مجموع فرمایش شما مبنی بر زیان‌ده بودن این محصول تا به اینجا درست است.
در عین حال روی آینده این خانواده ماشین و سوددهی آن به دلیل برنامه‌های در دست انجام خود، قابلیت‌های منحصر به فرد ماشین و نیز تعهد به ناوگان بزرگ موجود در کشور، حساب می‌کنیم. در حال حاضر پروژه طراحی و توسعه MGT-30(2) را در حال اجرا داریم که از نظر عملکردی ویژگی‌های مهمی برای این توربین گاز ایجاد می‌کند. درست است که الان کار تعمیرات روی این توربین به شکلی بسیار غیرقابل اتکا توسط بازیگران متفرقه انجام می‌شود که بر خلاف قوانین صریح ساخت داخل برای قطعات یدکی بعضا روی سازنده اوکراینی حساب می‌کنند، ولی این نمی‌تواند پایدار باشد و مشکلات ناشی از رویکرد به تعمیرات با قطعات متفرقه و بدون تست کارخانه‌ای ماشین هم دیر یا زود خود را در پایداری عملیات ایستگاه‌ها نشان خواهد داد. امیدواریم که همگی آنچه به صلاح کشور و استفاده درست از دارایی‌های ملی است را انجام دهیم.
توربین گاز MGT-30mobile
|
آخرین وضعیت پروژه MGT-75 چیست و آینده پیش‌‌روی این محصول را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
| با عنایت خداوند طراحی و توسعه این محصول علیرغم مشکلات جاری گریبانگیر صنعت کشور و مضیقه‌های مالی، تاکنون به خوبی پیش رفته و از نظر ما آینده خوبی برای کشور دارد. رویکرد، اهداف و مبانی طراحی و توسعه این محصول که از سال ۹۴ شروع شده بود، قبلا به مناسبت‌های مختلفی از جمله در مصاحبه سال گذشته بنده تشریح شده و می‌توان برای اطلاع بیشتر به آن مراجعه نمود. نکته مهم جامعیت این طرح است به گونه‌ای که علاوه بر توربین گاز و تجهیزات جانبی آن، ژنراتور، سیستم‌های برق، کنترل و گاورنر ماشین و حتی توربین بخار، بویلر سیکل ترکیبی و مهندسی پلنت با ترکیب مولتی شفت یک به یک، همگی برای احداث نیروگاه پیشرفته کاملا ملی طراحی شده و توسعه یافته‌اند.
خبر خوب اینکه به موازات پیشرفت در ساخت اولین واحد، همان طور که انتظار می‌رفت و مشابه همه برنامه‌های بزرگ توسعه فناوری توربین گاز در دنیا (مانند ATS در امریکا، Moonlight در ژاپن، و این اواخر برنامه مشابه دوسان در توسعه توربین گاز کره جنوبی)، در کشورمان هم این طرح بزرگ مورد حمایت مراجع ذی ربط از جمله معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و وزارت نیرو قرار گرفته‌است. اولین نیروگاه پیشرفته مبتنی بر این فناوری بومی با راندمان نامی نزدیک به ۶۰ درصد، با مشارکت شرکت مادرتخصصی تولید برق حرارتی در ساختگاه بویین زهرا احداث می‌شود و انشالله در سال جاری معرفی رسمی محصول و پروژه نیروگاه مذکور، توسط مسؤولین مربوط انجام خواهد شد.
توربین گاز MGT-75
|
آیا برنامه‌ای برای توسعه و ارتقاء ماشین فریم۹ دارید؟ با توجه به اینکه پتانسیل بالایی در راستای ارتقاء در کشور و کشورهای همسایه وجود دارد؟
| در گذشته و قبل از توافق هسته‌ای این برنامه را داشتیم. با اجرای برجام، سازنده اصلی (جنرال الکتریک) دو سال مستقیما در ایران حضور داشت و فعالانه پیشنهاد ارتقاء را به نیروگاه‌های مختلف ارائه می‌کرد و در نتیجه ما این برنامه را کنار گذاشتیم. جنرال الکتریک در مدت مذکور عملا توفیقی برای گرفتن پروژه ارتقاء پیدا نکرد. بعد از خروج مجدد آن شرکت از ایران تحلیل ما این بود که مزیتی که این ارتقاء می‌تواند ایجاد کند با شرایطی که مشتریان ایرانی دارند و وضعیت عمومی اقتصاد و سرمایه‌گذاری در کشور، در مجموع شانس زیادی برای موفقیت سرمایه‌گذاری روی توسعه پکیج کامل ارتقای این توربین نمی‌گذارد. در دوره اخیر، پژوهشگاه نیرو قصد اجرای این برنامه را بر اساس پیاده‌سازی احتمالی در برخی واحدهای وزارت نیرو داشت و مایل به مشارکت گروه مپنا هم بود. به رغم اینکه شانس زیادی به لحاظ کسب و کار واقعی برای این برنامه قائل نیستیم، اما به عنوان یک طرح پژوهشی وزارت نیرو در آن همکاری داریم.
اما شما اینطور که فرمودید پتانسیل بالایی برای این موضوع در ایران و کشورهای همسایه قائلید. واقعیت اینکه ما بر اساس سیر تطور موضوع در سال‌های گذشته، تجربه خود از مزایایی که یک طرح ایجاد می‌کند، تحلیل رفتار و خواسته‌های مشتریان ایرانی و نهایتا شرایط عمومی کشور، خیلی به چنین پتانسیلی معتقد نیستیم. خارج از ایران هم گرچه در برخی موارد زمینه مساعدتری هست، ولی خود شرکت جنرال الکتریک سعی می‌کند در قالب توافق‌های جامع و معمولا سیاسی با کشورهایی که این زمینه را دارند و البته پول هم دارند، شانسی را از دست ندهد. با این وجود باید این را هم در نظر داشت که تعداد ارتقاهای محقق‌شده مثلا از نوع AGP روی این ماشین خاص نسبت به ماشین‌های رده مشابه، خیلی زیاد نیست. |
در نگاهی کلان و با هدف جمع‌بندی سوالات قبلی، با توجه به روندهای حاکم بر صنعت توربین گاز جهان و افزایش تقاضا برای سرویس در مقابل توسعه محصولات جدید، سیاست مپنا در حوزه سرویس چیست و تا چه اندازه آماده رویارویی با تغییرات تقاضا در بازار هستید؟
| قبلا عرض کردم که از حدود یک دهه پیش وضعیت این صنعت هم در ایران و هم در جهان رو به تغییر گذاشت و معلوم بود که دیگر به سال‌های اوج تولید توربین نو و احداث نیروگاه جدید نمی‌رسیم. متنوع‌سازی محصولات و خدمات به خصوص با رویکرد توسعه درامد از بازار سرویس، استراتژی محوری توگا از آن زمان بوده و به قوت ادامه دارد. از ابتدای دهه ۱۳۹۰ به طور مستمر سهم سرویس از فروش سالانه توگا افزایش داشته به طوری که در سال ۹۸ به بیش از ۴۰ درصد فروش رسیده‌است. این البته بخشی از کسب و کار سرویس نیروگاهی گروه مپنا و بیشتر مبتنی بر توسعه خدمات فناورانه و عملیات کارخانه توگاست. انواع خدمات دیگر روی محدوده وسیعی از توربین‌ها توسط دیگر شرکت‌های گروه مپنا انجام می‌شود. برای آینده هم روی سرویس نیروگاهی، به خصوص موارد اختصاصی که از تحقیق و توسعه توگا حاصل می‌شود، همچنین حوزه‌های کاری جدید حساب می‌کنیم. سرویس تجهیزات مرتبط در حوزه حمل و نقل از آن جمله است. |
نگاهتان به فعالیت سایر شرکت‌ها و مجموعه‌ها در کشور در حوزه صنعت نیروگاهی چیست؟ آیا شبکه‌سازی و استفاده از توان و ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور را در این حوزه کارساز می‌دانید؟ آیا با ایجاد یک قطب صنعتی بزرگ دیگر در ابعاد و اندازه توگا برای ایجاد رقابت و توازن در عرضه موافق هستید و این رویکرد را به صلاح کشور می‌دانید؟
با لحاظ کردن بسیاری محدودیت‌ها، گروه مپنا و به خصوص شرکت‌های تولیدی آن حداکثر استفاده ممکن را از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و فناور دارند. در توگا همواره در معرض این تصمیم‌گیری هستیم که کدام کار توسعه‌ای به صورت داخلی و کدام با برون‌سپاری انجام شود تا زمان انجام یک پروژه بزرگ به حداقل برسد و از نیروی انسانی تخصصی هم بهترین استفاده بشود. بر این اساس آمار بالایی از برون‌سپاری در انواع زمینه‌ها داریم. با این وجود در کشور ما دو آفت بزرگ میزان برون سپاری را محدودتر و حزم و احتیاط در این زمینه را ضروری می‌کند. این دو آفت عبارتند از:
- افشا یا استفاده غیرمجاز از مدارک و اطلاعاتی که طی یک برون‌سپاری در اختیار طرف قرارداد قرار می‌گیرد. به رغم اینکه تمهیدات زیادی برای کاهش این ریسک دیده می‌شود، ولی این ریسک هیچگاه صفر نیست و نظام حقوقی هم پشتیبانی‌کننده کامل برای موارد نیاز نخواهد بود.
- بسیار دیده شده که طرف قرارداد، دانسته و یا با درک اشتباه از حدود و ثغور کاری که طی یک قرارداد انجام داده، نسبت به نقش خود اغراق می‌کند و حرفهای مغایر اخلاق حرفهای به زبان می‌راند.
در مورد قسمت آخر سؤال شما باید عرض کنم که انگیزه‌ها و دلایل مختلفی ممکن است برای ایجاد یک قطب موازی وجود داشته باشد. شاید بخشی از آن هم ناشی از مواردی عملکرد نامناسب ما ایجاد شود. اما به هر حال با نگاهی ساده به بازیگران این صنعت در مناطق مختلف جهان به خصوص کشورهای پیشرو می‌توان دریافت که چنین کاری هدر دادن منابع محدود کشور است و تا حد ممکن باید توسط همه از آن احتراز شود. لازم است با هوشمندی از آنچه که در دهه‌های گذشته در صنعت کشور برای فرش ماشینی، ماکارونی، موتورسیکلت هوندا ۱۲۵ و غیرهم اتفاق افتاد اجتناب نمود. بهترین راه موفقیت، لزوما تقلید از یک کار موفق نیست و بهتر آن است که با بسط خلاقیت، راه‌های کمتر رفته را آزمود… |
* از طرف همه همکاران توربینا و شرکت فنی مهندسی رهیافت پارسیان از آقای دکتر اولیاء برای بذل توجه و حسن همکاری کمال تشکر را داریم.
*سومین سالگرد اتمام پروژه MAP2B و عرضه تجاری توربین گاز (MGT-70(3
*دستیابی به پیشرفته‌ترین توربین ملی کشور حاصل تدبیر و انتخاب هوشمندانه
۰
۰
رای ها
امتیازدهی به مقاله
(2 رأی، میانگین: 4,50 از 5)
در حال بررسی...
