سوانح هوایی از تلخترین رویدادها به شمار میروند که توجه طیف وسیعی از جامعه را به خود جلب میکنند. فارغ از آثار تکاندهنده اجتماعی این سوانح، آموزههای فنی و عملیاتی از آنها به عنوان عاملی تعیینکننده و موثر برای بهبود مستمر نظام کیفی حاکم بر صنعت حمل و نقل هوایی و افزایش ایمنی پرواز به شمار میرود.
در این مجموعه مقالات، به زبانی ساده مهمترین سوانح هوایی تاریخ پرواز مرور میشود که نقص عملکرد یا بروز اشکال فنی در موتور هواپیما به عنوان یکی از عوامل موثر در سانحه شناخته شده باشد. البته ذکر این نکته ضروری است که هرگز نمیتوان تنها یک عامل را به عنوان علت اصلی بروز سانحه هوایی معرفی کرد، بلکه زنجیره وقایع و عوامل مختلف منجر به بروز سانحه میشود.
در ساعات اولیه بعد از ظهر اولین شنبه ماه اوت سال 2005، یک فروند هواپیمای توربوپراپ منطقهای اِیتیآر72 متعلق به شرکت هواپیمایی تونسایر، در مسیر پرواز بین شهر باری در ایتالیا تا شهر جربه در تونس دچار سانحه شد و در دریا سقوط کرد. در اثر این سانحه، دو تن از چهار خدمه هواپیما و چهارده نفر از 35 مسافر آن جان باختند.
یک روز قبل از سانحه، هواپیمای اِیتیآر72 شرکت تونسایر، در فرودگاه شهر تونس در حالی به زمین نشست که 790 کیلوگرم سوخت در مخازن آن باقیمانده بود. پس از انجام تعمیرات در تاسیسات نگهداری هواپیما در فرودگاه تونس، نشانگر مقدار سوخت باقیمانده هواپیما تعویض شد. تکنیسین مسئول این کار، به اشتباه نشانگر مربوط به هواپیمای اِیتیآر42 را برروی هواپیما نصب کرد.
به طور کلی، نشانگر مقدار سوخت باقیمانده، سیگنالهای دریافتی از حسگرهای نصبشده در مخزن سوخت هواپیماها را دریافت میکند و بر اساس الگوریتم مختص به هر هواپیما، با توجه به ابعاد و شکل مخازن و تعداد حسگرهای نصبشده با پردازش سیگنالهای دریافتی، مقدار سوخت باقیمانده را نشان میدهد.
پس از این اشتباه وحشتناک، خدمه پروازی اِیتیآر72 در صفحه روبهروی خود مقدار سوخت باقیمانده را معادل 3050 کیلوگرم میدیدند، در حالی که سوخت واقعی موجود در مخازن تنها 790 کیلوگرم بود. در صبح روز سانحه، هواپیمای اِیتیآر72 شرکت تونسایر، فرودگاه شهر تونس را به مقصد باری ایتالیا ترک کرد.
پیش از پرواز، 465 کیلوگرم سوخت به مخازن افزوده شده و در حالی که میزان سوخت واقعی 1255 کیلوگرم بود، نشانگر سوخت در کابین مقدار 3800 کیلوگرم را نشان میداد. با پایان این پرواز و نشستن هواپیما در فرودگاه باری، تنها 305 کیلوگرم سوخت برای آن باقیمانده بود.
چند ساعت بعد، این هواپیما با شماره پرواز 1153 آماده میشد تا فرودگاه باری را به مقصد فرودگاه ملیتا در شهر جربه تونس ترک کند، این در حالی بود که خلبان پرواز بر مبنای اطلاعات نشان دادهشده توسط نشانگر سوخت، تنها درخواست سوختگیری به میزان 265 کیلوگرم را کرد. در آستانه برخاستن از فرودگاه باری، خدمه پروازی تصور میکردند 2700 کیلوگرم سوخت همراه خود دارند، در حالی که میزان واقعی سوخت تنها 570 کیلوگرم بود.
در ساعت 3 و 24 دقیقه بعد از ظهر روز سانحه، در حالی که پرواز شماره 1153 شرکت تونسایر در مسیر سیر به سوی جربه تونس قرار داشت، خدمه پروازی با اعلام شرایط غیرعادی درخواست فرود در فرودگاه پالرمو را داشتند. لحظاتی بعد، سوخت بهطور کامل تمام شد و هر دو موتور هواپیما از کار افتاد. در ساعت 3 و 40 دقیقه، هواپیما در حالی با آبهای دریای مدیترانه در نزدیکی پالرمو برخورد کرد که کماکان نشانگر سوخت کابین وجود 1800 کیلوگرم سوخت را در مخازن نشان میداد.
هواپیمای اِیتیآر72-200 شرکت تونسایر، نیروی پیشران خود را از دو موتور توربوپراپ پیدبلیو124بی محصول پرتاندویتنی تامین میکرد. این هواپیما، اولین پرواز خود را در سال 1991 انجام داده و تا زمان وقوع سانحه، بیش از 29 هزار و 800 ساعت پروازی را به ثبت رسانده بود. سازمان هواپیمایی کشوری ایتالیا، دو سال و پنج ماه پس از وقوع سانحه، گزارش کامل بررسی آن را منتشر کرد.
در این گزارش، علاوه بر خطای بزرگ تکنسین تعمیر و نگهداری هواپیما در فرودگاه تونس، مجموعهای از عوامل تاثیرگذار دیگر شامل رویههای آموزشی و فرآیندهای بازرسی شرکتهای هواپیمایی مورد توجه قرار گرفتهاست.
منبع:
*آتشسوزی در هارتسفیلد (سوانح هوایی بخش بیست و ششم)
*ترک دردسرساز در محور کمپرسور (سوانح هوایی بخش بیست و هفتم)
*یخزدایی خطرآفرین در نورنبرگ (سوانح هوایی بخش بیست و هشتم)
*چرخش مرگبار (سوانح هوایی بخش بیست و نهم)
