سهل‌انگاری مرگبار در دوسلدورف؛ فاجعه در هامبورگ (سوانح هوایی بخش سی و پنجم)

سوانح هوایی از تلخ‌ترین رویدادها به شمار می‌روند که توجه طیف وسیعی از جامعه را به خود جلب می‌کنند. فارغ از آثار تکان‌دهنده اجتماعی این سوانح، آموزه‌های فنی و عملیاتی از آن‌ها به عنوان عاملی تعیین‌کننده و موثر برای بهبود مستمر نظام کیفی حاکم بر صنعت حمل و نقل هوایی و افزایش ایمنی پرواز به شمار می‌رود. در این مجموعه مقالات، به زبانی ساده مهم‌ترین سوانح هوایی تاریخ پرواز مرور می‌شود که نقص عملکرد یا بروز اشکال فنی در موتور هواپیما به عنوان یکی از عوامل موثر در سانحه شناخته شده باشد. البته ذکر این نکته ضروری است که هرگز نمی‌توان تنها یک عامل را به عنوان علت اصلی بروز سانحه هوایی معرفی کرد، بلکه زنجیره وقایع و عوامل مختلف منجر به بروز سانحه می‌شود.

در غروب نخستین دوشنبه سپتامبر ۱۹۷۱، یک فروند هواپیمای بی‌ای‌سی۱۱۱ متعلق به شرکت هواپیمایی پَن‌اینترنشنال، لحظاتی پس از برخاستن از باند فرودگاه هامبورگ دچار سانحه شد و در نتیجه آن، یک نفر از ۶ خدمه و ۲۱ نفر از ۱۱۵ مسافر آن جان سپردند. پرواز شماره دی‌آر۱۱۲، در قالب یک پرواز چارتر از هانوفر آلمان راهی مالاگا اسپانیا بود و در میانه راه، توقفی در هامبورگ داشت و در این شهر ۵۸ نفر به پرواز هامبورگ اضافه شدند. این هواپیما به دو موتور توربوفن اسپی با گذردهی پایین محصول شرکت رولزرویس مجهز است. با توجه به سطح فناوری موتور در آن زمان و با هدف افزایش عملکرد موتور در حین برخاست هواپیما، پنج مخزن آب بدون املاح در نزدیکی موتور تعبیه شده بود که برای خنک کردن محفظه احتراق به مخلوط سوخت و هوا افزوده شد و امکان دستیابی به نسبت فشارهای بالاتر را فراهم می‌آورد.

به پرواز شماره ۱۱۲ شرکت پن‌اینترنشنال، مجوز برخاست از باند ۳۴ داده شد. این هواپیما، مانور برخاست را در ساعت ۶ و ۱۸ دقیقه بعد از ظهر آغاز کرد و زمانی‌که هواپیما به سرعت ایمن برخاست (وی۱) رسید، خدمه متوجه افزایش ناگهانی دمای موتور شدند. مانور برخاست ادامه پیدا کرد و لحظاتی بعد، موتور سمت چپ و بلافاصله موتور سمت راست از کار افتادند. هواپیما در حال اوج‌گیری در ارتفاع ۳۰۰ متری بود و خلبان برای جبران شتاب از دست‌رفته، دماغه هواپیما را به سمت پایین هدایت کرد. در ادامه، تلاش برای روشن کردن مجدد موتورها ناموفق بود و خدمه پرواز مانور فرود اضطراری را آغاز کردند. با توجه به شرایط دشوار پیش‌آمده، هواپیما با شتاب زیاد به زمین برخورد کرد و ارابه سمت راست متلاشی شد.

تلاش خدمه پروازی برای بکارگیری ترمزها موفق نبود و هواپیما پس از برخورد به ستون‌های بتنی چند تکه شد و در نهایت آتش گرفت. خلبان اول پرواز که یک زن بود، از مهلکه جان سالم به در برد، اما گویا سرنوشت او با سانحه هوایی رقم خورده بود و ۱۶ سال بعد در یک سانحه با هواپیما سسنا سایتیشن جان سپرد. بررسی دقیق سانحه توسط تیم تخصصی سازمان هواپیمایی کشوری آلمان از یک اشتباه هولناک پرده برداشت. پنج مخزن آب مورداستفاده برای خنک‌کاری موتور شب قبل از سانحه در دوسلدورف از هواپیما خارج شده بودند، اما پرسنل پشتیبانی زمینی هنگام بارگذاری مخازن جدید به اشتباه دو مخزن حاوی نفت سفید را جایگزین کرده بودند. این هواپیما نخستین پرواز خود را در سال ۱۹۷۰ انجام داده بود.