سقوط بی737 بریتیش میدلند در اثر کنده شدن پره فن موتور (سوانح هوایی بخش چهاردهم)

سوانح هوایی از تلخ‌ترین رویدادها به شمار می‌روند که توجه طیف وسیعی از جامعه را به خود جلب می‌کنند. فارغ از آثار تکان‌دهنده اجتماعی این سوانح، آموزه‌های فنی و عملیاتی از آن‌ها به عنوان عاملی تعیین‌کننده و موثر برای بهبود مستمر نظام کیفی حاکم بر صنعت حمل و نقل هوایی و افزایش ایمنی پرواز به شمار می‌رود.

در این مجموعه مقالات، به زبانی ساده مهم‌ترین سوانح هوایی تاریخ پرواز مرور می‌شود که نقص عملکرد یا بروز اشکال فنی در موتور هواپیما به عنوان یکی از عوامل موثر در سانحه شناخته شده باشد. البته ذکر این نکته ضروری است که هرگز نمی‌توان تنها یک عامل را به عنوان علت اصلی بروز سانحه هوایی معرفی کرد، بلکه زنجیره وقایع و عوامل مختلف منجر به بروز سانحه می‌شود.

پرواز شماره 92 خطوط هوایی بریتیش میدلند، در ساعت 7 و 52 دقیقه شامگاه یکشنبه 8 ژانویه 1989، فرودگاه هیترو لندن را به مقصد بِلفَست ترک کرد. سیزده دقیقه بعد، در حالی که بوئینگ400-737 شرکت بریتیش میدلند در حال اوج‌گیری تا ارتفاع 28 هزار پایی بود، لرزش نسبتا شدید در کابین پرواز حس شد و خدمه پروازی بوی آتش استشمام کردند.

در آن زمان، یکی از پره‌های فن موتور شماره یک از جای خود کنده شد و در نتیجه آن، کمپرسور دچار واماندگی شده بود. بر این اساس، بدنه هواپیما دچار لرزش شدید شد. خدمه پرواز به اشتباه تصور کردند موتور شماره دو دچار خرابی شده و دور آن را کم کردند. با خاموش شدن موتور شماره دو، لرزش بدنه نیز از بین رفت. در ادامه، خدمه پرواز تصمیم به نشاندن هواپیما در نزدیک‌ترین فرودگاه را گرفتند و پس از کسب مجوز از مسئول برج مراقبت فرودگاه ایست میدلند، تقرب به باند شماره 27 آغاز شد.

در حالی که هواپیما در ارتفاع 900 پایی و فاصله 4.5 کیلومتری از باند فرودگاه قرار داشت، موتور شماره یک بطور ناگهانی توان خود را از دست داد. هواپیما با سرعتی کمتر از 230 کیلومتر در ساعت در حال پرواز بود که اهرم کنترلی شروع به لرزیدن کرد و هواپیما در مسیر سقوط با چندین درخت برخورد کرد. در نهایت، هواپیما در فاصله 900 متری از باند پروازی در جاده محلی با زمین برخورد کرد و متوقف شد. در اثر این سانحه، 47 نفر از 118 نفر از مسافران هواپیما جان باختند، اما به هیچ یک از 8 نفر خدمه پروازی و مهمانداران آسیبی وارد نیامد.

گزارش بررسی سانحه که توسط سازمان هواپیمایی کشوری انگلستان منتشر شد به روشنی نشان می‌دهد که خاموش کردن اشتباهی موتور شماره دو و فعال نگه‎داشتن موتور شماره یک که با آسیب جدی در قسمت پره فن مواجه شده، سرآغاز زنجیره‌ای از وقایع مرگبار بوده‌است. در مسیر نشاندن اضطراری هواپیما در فرودگاه ایست میدلند، خلبان قدرت موتور آسیب‌دیده شماره یک را در مرحله تقرب نهایی افزایش داده که خود باعث تشدید خرابی در این موتور شده‌است.

در گزارش سازمان هواپیمایی کشوری انگلستان آمده که ترکیب لغزش‌های شدید با سروصدای زیاد و بوی آتش شرایطی را ایجاد کرد که خلبان و کمک خلبان پرواز برخلاف آموزش‌ها و تجارب پروازی خود در تشخیص علت اصلی، دچار اشتباه مهلکی شده‌اند که حتی در زمان خاموش کردن موتور شماره دو، با دقت به اطلاعات نشانگرهای پروازی توجه نکرده‌اند و در نهایت، از بین رفتن ارتعاش و سر وصدا پس از خاموش کردن موتور شماره دو مهر تاییدی به تصور غلط آن‌ها و نادیده گرفتن خرابی موتور شماره یک بوده‌است.

در حالی که تعدادی از سرنشینان از جمله 3 تن از مهمانداران متوجه وجود آتش در موتور شماره یک شده بودند، اما خدمه پروازی هیچ اعتنایی به این موضوع نکرده و تمام تمرکز خود را بر لرزش و سرو صدای ایجاد شده قرار داده بود. تنها سه ماه از عمر عملیاتی این هواپیما می‌گذشت و در مجموع 521 ساعت پروازی را تجربه کرده بود. بوئینگ 737-400 شرکت میدلند، نیروی پیشران خود را از دو موتور توربوفن سی‌اِف‌اِم 56-3سی تامین می‌کرد.

* جهت مشاهده ویدئو مربوط به بازسازی این سانحه هوایی در سایت توربینا اینجا کلیک کنید.