موتورهای هواپیما، از موتورهای پیستونی گرفته تا توربوجتها و توربوفنها با نسبت گذردهی بالا، راه درازی را در کنار زدن محدودیتهای بهرهوری سامانه پیشرانش پیمودهاند. در این نوشتار، فهرستی از پنج موتور متحولکننده دنیای هوانوردی آورده شدهاست.
موتور دارت محصول شرکت رولزرویس
موتور دارت محصول شرکت رولزرویس که برای اولین بار در سال 1948 معرفی شد، یک موتور توربوپراپ است. این موتور بطور گسترده در نسل اول هواپیماهای توربوپراپ از جمله فوکر F-27 هلندی و ویکرز ویسکونت بریتانیایی مورداستفاده قرار گرفت.
این موتور دارای یک کمپرسور گریز از مرکز دو مرحلهای، هفت محفظه احتراق جریان مستقیم و یک توربین محوری سه مرحلهای بود که 1354 کیلووات توان تولید میکرد و تقریبا با سرعت 15 هزار دور در دقیقه میچرخید. موتور دارت به دلیل سرعت و راحتی بیشتر، هزینههای عملیاتی بسیار کمتری را نسبت به نمونههای پیشین خود فراهم کرد. این موتور نزدیک به چهل سال در خط تولید باقی ماند تا زمانی که آخرین فوکر اف27 فرندشیپ و هاوکر سیدلی HS 748 در سال 1987 تولید شدند.
موتور JT3 محصول شرکت پرتاندویتنی
موتور JT3 محصول شرکت پرتاندویتنی با نصب بر روی هواپیمای بوئینگ 707، در سال 1958 وارد بهرهبرداری تجاری شد. عرضه موتور JT3، انقلابی در عصر جت هواپیماهای تجاری ایجاد کرد. این موتور دارای کمپرسور کمفشار 9 مرحلهای، کمپرسور پرفشار 7 مرحلهای و یک محفظه احتراق حلقوی شکل بود. توربین تمام محوری آن، توربین پرفشار تک مرحلهای و توربین کمفشار دو مرحلهای رادربرمیگرفت.
در اوایل دهه 1960، نمونهای از این موتور با نسبت گذردهی پایین، موسوم به JT3D عرضه شد. سه مرحله اول کمپرسور با دو مرحله فن جایگزین شدند که بیرون از پوشش کمپرسور بوده و مانند پروانه عمل میکند. افزایش جریان هوا باعث کاهش مصرف سوخت، نویز و آلایندگی شد. موتور JT3D بطور گستردهای به ویژه در هواپیماهای دوربرد بوئینگ 707-300 و داگلاس DC-8 مورد استفاده قرار گرفت.
” بخوانید: آیندهای مبهم برای ساخت هواپیماهای چهار موتوره “
موتور CF6 محصول شرکت جنرال الکتریک
موتور CF6 محصول شرکت جنرال الکتریک، از جمله پنج موتور متحولکننده دنیای هوانوردی است که خانوادهای از موتورهای توربوفن با نسبت گذردهی بالا است که نیروی پیشران طیف گستردهای از هواپیماهای تجاری را تامین میکند. این موتور اولین بار بر روی داگلاس DC-10 نصب شد. نمونه اولیه موتور CF6 دارای فن تک مرحلهای با یک مرحله بوستر تک هستهای بود که توسط یک توربین کمفشار 5مرحلهای هدایت میشد. در سامانه پرفشار، یک کمپرسور محوری پرفشار 16 مرحلهای توسط یک توربین پرفشار دو مرحلهای به حرکت در میآمد.
از آنجایی که این موتور دارای نسبت گذردهی 6 بود، از این رو CF6 نامگذاری شد. با تولید جریان هوای 1300 پاوند در ثانیه از طریق فن، نسبت گذردهی نسبی 5.72 ایجاد میشد. موتور CF6 نیروی پیشران ایستا 41.500 پاوند را فراهم میکند. نسبت گذردهی بالای این موتور جنرال الکتریک، نشاندهنده یک پیشرفت تاریخی در بهرهوری سوخت است.
” بخوانید: روند توسعه موتور توربوفن CF6 “
موتورهای CF6 بر روی هواپیماهای ایرباس A300، بوئینگ 767، بوئینگ 747 و لاکهید C-5M سوپرگالکسی نصب شدهاند و دارای کاربردهای مختلفی هستند. تا سال 2018، جنرال الکتریک بیش از 8300 دستگاه از نمونههای مختلف موتور CF6 و نمونه صنعتی مشتق از آن موسوم به LM6000 را به مشتریان تحویل دادهاست.
موتور CFM56 محصول شرکت CFM اینترنشنال
موتورهای خانواده CFM56 محصول CFM اینترنشنال (حاصل سرمایهگذاری مشترک جنرال الکتریک و موتورهای هوایی سافران) خانوادهای از موتورهای توربوفن با نسبت گذردهی بالا و با محدوده نیروی پیشران بین 18،500 تا 34 هزار پاوند بشمار میروند. جنرال الکتریک کمپرسور پرفشار، محفظه احتراق و توربین پرفشار را تولید میکند، این در حالی است که شرکت سافران، فن، جعبهدنده، خروجی و توربین کمفشار را میسازد.
موتورهای CFM56 از پرکاربردترین موتورهای توربوفن در جهان بشمار میروند. موتورهای CFM56 نیروی پیشران دو نمونه از روزآمدترین جتهای مسافربری باریکپیکر، شامل خانواده ایرباس A320 و بوئینگ 737 (کلاسیک و NG) را تامین میکنند. نزدیک به 33 هزار موتور از این خانواده تولید و عرضه شدهاست.
” بخوانید: خانواده موتورهای CFM56 در یک نگاه “
موتور ترنت محصول شرکت رولزرویس
موتور ترنت محصول شرکت رولزرویس خانوادهای از موتورهای توربوفن با نسبت گذردهی بالا و سه محوره است که نیروی پیشران 61،900 تا 97 هزار پاوند را فراهم میکند. اولین نمونه از این خانواده، ترنت 700، در سال 1995 با نصب بر روی هواپیمای پهنپیکر ایرباس A330 به بازار معرفی شد.
نمونههای دیگر این خانواده شامل ترنت 800 (نصبشده بر روی بوئینگ 777)، ترنت 500 (نصبشده بر روی ایرباس ای340)، ترنت 900 (نصبشده بر روی ایرباس ای380)، ترنت 1000(نصبشده بر روی بوئینگ 787)، ترنت 7000 (نصبشده بر روی ایرباس ای330نئو) و ترنت XWB (نصبشده بر روی ایرباس ای350) است.
” بخوانید: خانواده موتورهای ترنت در یک نگاه “
منبع:
#جنرال الکتریک #رولزرویس #CFM اینترنشنال #موتور ترنت #موتور هوایی
