هواپیماهای چهار موتوره
با از رده خارج شدن بوئینگ B747-400 و پایان تولید ایرباس A380، به نظر میرسد عمر هواپیماهای مسافربری چهار موتوره دیگر به سر آمده باشد. از طرفی دیگر، عملکرد هواپیماهای دو موتوره بهطور قابلتوجهی پیشرفت کرده و بسیاری از خطوط هوایی در حال دور شدن از الگوی بکارگیری هواپیماهای پرظرفیت هستند. دور از تصور است که به این زودی نیاز به یک هواپیمای مسافربری چهار موتوره وجود داشته باشد، اما احتمال میرود این هواپیماها مجددا بهعنوان هواپیماهای باربری مورد استفاده قرار بگیرند.
” بخوانید: بررسی ساختار اتصال موتور به هواپیما “
توسعه جتهای مسافربری چهار موتوره
هواپیمای کومت دیهاویلند اولین جت مسافربری بشمار میرود که در سال 1952 معرفی شد. بلافاصله پس از آن، در سال 1958، بوئینگ 707 اولین هواپیمایی بود که به یک جت موفق و سودآور تبدیل شد. بوئینگ 747 که از چهار موتور با توان بالاتر بهره میگرفت، در سال 1970 معرفی شد و سهم بازار را از آن خود کرد. هدف از استفاده از هواپیماهای چهار موتوره، افزایش قابلتوجه ظرفیت مسافر و تغییر شرایط اقتصادی و امکانات حمل و نقل مسافربری بود.
البته پیکربندی دو موتوره برای هواپیماهای کوچکتر به کار گرفته شد. بوئینگ 737 که در سال 1967 وارد خدمت عملیاتی شد، اولین هواپیمای بوئینگ پس از B707 چهار موتوره و B727 سه موتوره بشمار میرفت و تا به امروز پرفروشترین هواپیما بودهاست. در حال حاضر، برخی از هواپیماها از جمله ایرباس A340 و A380 دارای چهار موتور هستند.
” بخوانید: مزایا و معایب موتورهای نصب شده زیر بال و عقب هواپیما “
بهبود عملکرد در هواپیماهای دو موتوره
با بهبود عملکرد دو موتورهها، تولید هواپیماهای چهار موتوره کاهش یافتهاست. در روزهای اولیه ساخت هواپیماهای جت مسافربری، یک هواپیمای دو موتوره بر اساس قوانین اداره هوانوردی فدرال (FAA)، نمیتوانست در مسیری پرواز کند که فاصله هر نقطه از آن تا نزدیکترین فرودگاه در دسترس، بیش از 60 دقیقه باشد. این مسئله به شدت امکان پروازهای بین قارهای را محدود میکرد.
این امر با معرفی ایتاپس، استانداردهای عملکرد عملیاتی هواپیماهای دو موتوره با برد گسترده، در دهه 1980 تغییر کرد. بوئینگ 767 اولین هواپیمای دوموتوره بود که گواهینامه ایتاپس معادل 12۰ دقیقه برای آن کسب شد. این روند همچنان بهعنوان مثال، با ایرباس A350 با کسب 370 دقیقه، بهبود یافتهاست.
همزمان با این بهبود در ایتاپس، توان موتور نیز افزایش یافتهاست. برای مثال، موتور JT3D پرتاندویتنی نصبشده بر روی بوئینگ 707، نیروی پیشرانی معادل 17 هزار پاوند داشت که در مقابل آن، موتور GE9X نصبشده روی بوئینگ B777X دارای حدود 105 هزار پاوند نیروی پیشران بود. تولیدکنندگان در حال حاضر میتوانند هواپیماهای پهنپیکر بزرگ را با دو موتور تامین کنند.
تمایل خطوط هوایی به هواپیماهای دو موتوره
این پیشرفتها باعث شده تا جتهای دو موتوره بسیار بزرگتر، قلمرو چهار موتورهها را تصاحب کنند. در حال حاضر، تنها هواپیماهای پهنپیکر به چهار موتور نیاز دارند. البته ایرباس سعی کرده تا این کار را با A380 انجام دهد که یک هواپیمای فوقالعاده است، اما برای بسیاری از خطوط هوایی کارایی ندارد. عملیاتیشدن آن پرهزینه بوده و برای بسیاری از مسیرها، برنامهریزی پروازی چندین هواپیمای کوچکتر که انعطافپذیری بیشتری در برنامهها و ظرفیت حمل بار بیشتر دارند، به جای یک هواپیمای بزرگ منطقیتر است.
استفاده از چهار موتور حتی ممکن است برای سفرهای هوایی مافوق صوت آینده زیاد باشد. کنکورد از چهار موتور استفاده میکرد، اما ایدههای موجود برای هواپیماهای مسافربری مافوق صوت مانند Boom Overture مبتنی بر نصب سه موتور است.
استفاده برای حمل بار
بعید به نظر میرسد که در آینده نزدیک خطوط هوایی به یک هواپیمای مسافربری پهنپیکر چهار موتوره و با ظرفیت بالا نیاز پیدا کنند. هزینه عملیاتی بالاتر را نمیتوان توجیه کرد، به ویژه زمانی که بسیاری از آنها به ظرفیت قابلتوجه مسافر نیاز ندارند.
هواپیماهای چهار موتوره با ظرفیت بالا ممکن است برای حمل بار مورد استفاده قرار گیرند. بوئینگ 747 بهعنوان یکی از موفقترین هواپیماهای باری شناخته میشود. امروزه بوئینگ 747 و بوئینگ 777 در حمل و نقل هوایی غالب هستند و علاقه زیادی به نوع هواپیمای باری B747-8 وجود دارد.
بحثهایی در مورد استفاده از نوع باربری بوئینگ B777X وجود دارد که در این صورت، بهرهوری مصرف سوخت و سایر دستاوردهای این هواپیمای جدید، عملیات باربری هوایی را بهینهتر خواهد کرد. آنتونوف 225 با شش موتور و ظرفیت بسیار بیشتر از A380، هنوز بهعنوان هواپیمای باری سنگین استفاده میشود.
با وجود بوئینگ B777X و B747-8، هر گونه توسعه جدید هواپیمای چهار موتوره حتی در این زمینه بعید به نظر میرسد، اما همچنان استفاده از آنها به عنوان هواپیمای باری محتملتر از هواپیمای مسافربری است. ایرباس در یک مرحله، برنامههایی برای عرضه یک نمونه باربری A380 داشت، اما این برنامه کنار گذاشته شد.
منبع:
