نقص در کمپرسور پرفشار موتور و سقوط مرگبار DC-9 (سوانح هوایی بخش سیزدهم)

سوانح هوایی از تلخ‌ترین رویدادها به شمار می‌روند که توجه طیف وسیعی از جامعه را به خود جلب می‌کنند. فارغ از آثار تکان‌دهنده اجتماعی این سوانح، آموزه‌های فنی و عملیاتی از آن‌ها به عنوان عاملی تعیین‌کننده و موثر برای بهبود مستمر نظام کیفی حاکم بر صنعت حمل و نقل هوایی و افزایش ایمنی پرواز به شمار می‌رود.

در این مجموعه مقالات، به زبانی ساده مهم‌ترین سوانح هوایی تاریخ پرواز مرور می‌شود که نقص عملکرد یا بروز اشکال فنی در موتور هواپیما به عنوان یکی از عوامل موثر در سانحه شناخته شده باشد. البته ذکر این نکته ضروری است که هرگز نمی‌توان تنها یک عامل را به عنوان علت اصلی بروز سانحه هوایی معرفی کرد، بلکه زنجیره وقایع و عوامل مختلف منجر به بروز سانحه می‌شود.

هواپیمای دی‌سی-9 شرکت هواپیمایی میدوِست اِکسپرس، در یک پرواز برنامه‌ای در روز جمعه 6 سپتامبر 1985، از میلواکی عازم اّتلانتا بود و در این مسیر، توقفی در شهر مدیسون داشت. پنج دقیقه قبل از ساعت دو بعد از ظهر، هواپیما بدون مشکلی بخش اول پرواز خود را به پایان رساند و در مدیسون فرود آمد.

در بخش دوم، پرواز شماره 105 قرار بود مدیسون را به مقصد آتلانتا ترک کند و در میان راه توقفی در میلواکی نیز داشته باشد. هواپیمای دی‌سی-9 شرکت میدوِست اِکسپرس، ساعت 2 و 25 دقیقه به فرودگاه میلواکی رسید و 24 دقیقه بعد، کمک خلبان پرواز 105 از برج مراقبت فرودگاه میلواکی درخواست مجوز پرواز آی‌اِف‌آر به فرودگاه آتلانتا کرد. در ساعت 3 و 12 دقیقه بعد از ظهر، چک لیست استارت موتور بنابر رویه استاندارد شرکت میدوِست انجام شد. دو دقیقه بعد، موتورها روشن شدند و کمک خلبان درخواست خزش به باند شماره 19 را ارائه کرد.

پس از انجام تمام آماده‌سازی‌ها و تنظیم همه تجهیزات و ادوات بر اساس رویه‌های استاندارد، پرواز شماره 105 در ساعت 3 و 20 دقیقه در آستانه انجام مانور برخاست قرار گرفت. هواپیما به صورت نرمال از باند جدا شد و مرحله اوج‌گیری دنبال گردید. مانور چرخش در موقعیت برخاست در حالی انجام شد که سرعت هواپیما 260 کیلومتر بر ساعت بود. طبق برنامه پرواز هواپیمای دی‌سی-9، تا سرعت 310 کیلومتر بر ساعت شتاب گرفته و با نرخ سه هزار پا در دقیقه اوج می‌گیرد. یک دقیقه پس از مانور برخاست، هواپیما در ارتفاع 450 پایی باند در مسافتی بیش از 2300 متر از باند پروازی قرار داشت.

در این لحظه صدای بلندی از موتور شنیده شد که با تعجب خلبان و بی‌اعتنایی کمک خلبان همراه بود. چند ثانیه بعد، مسئول برج مراقبت از پرواز شماره 105 درخواست کرد با زاویه 175 درجه به سمت چپ متمایل شود. در آن لحظات آتش و دود در موتور سمت راست هواپیما مشهود بود. کمک خلبان درخواست فرود اضطراری کرد، اما هیچکدام از خدمه پروازی دستورالعمل مربوط به نقص فنی خطرزا در موتور، بلافاصله پس از برخاست را اجرا نکردند. روند تحولات در این زمان بسیار سریع بود و در مدت هشت ثانیه، زاویه سمت هواپیما بیش از 60 درجه افزایش یافت.

در نتیجه هواپیمای دی‌سی-9 دچار واماندگی شد و در فاصله 500 متری از باند فرودگاه میلواکی با زمین برخورد کرد. در نتیجه این سانحه، تمام 31 سرنشین هواپیما جان باختند. بررسی سانحه توسط سیستم تخصصی اداره هوانوردی فدرال آمریکا (اِف‌اِف‌ای) نشان داد عدم اجرای دستورالعمل‌های دقیق پروازی و به کارگیری مناسب سطوح کنترل هواپیما برای رویایی با نقص فنی خطرزای موتور سمت راست در مرحله اوج‌گیری اولیه، منجر به واماندگی دی‌سی-9 و از دست رفتن کنترل هواپیما شده‌است.

بررسی دقیق‌تر اجزای به‌جامانده از موتور این هواپیما، نشان داد که بوش فاصله‌انداز متحرک طبقات نهم و دهم کمپرسور پرفشار در اثر رشد ترک دچار شکستگی شد و در نتیجه، زنجیره مرگباری از اتفاقات به موتور آسیب جدی وارد کرد و آن را به آتش کشیده‌است. هواپیمای دی‌سی-9 شرکت میدوِست اِکسپرس به دو موتور توربوفن پرت‌اندویتنی جی‌تی8دی-7بی مجهز بود و در زمان وقوع سانحه 17 سال از عمر عملیاتی آن می‌گذشت. این هواپیما، در مجموع نزدیک به 32 هزار ساعت پروازی انجام داده بود.