سوانح مربوط به هواپیمای بوئینگ 737مکس در سالهای 2018 و 2019، شوک بزرگی را به صنعت هوانوردی وارد کرد. شوکی که تنها به بوئینگ محدود نشد و دامن ایرباس و دیگر سازندگان هواپیما را نیز گرفت. این تاثیرات هنوز هم ادامه دارد. اداره هوانوردی فدرال آمریکا FAA بر روند تولید هواپیمای بی737 نظارت میکند و همچنان از صدور گواهینامه نوع برای مدلهای مکس7 و مکس10 خودداری مینماید. همچنین خطر از دسترفتن اعتماد به بوئینگ ممکن است در تاخیرهای مربوط به صدور گواهینامه برای 777اکس نیز نقش داشته باشد.
در سال 2019، این پرسش مطرح شد که آیا مشکلاتی که گریبانگیر بوئینگ 737مکس شدند، میتوانند ایرباس A320/321neo را نیز تحت تاثیر قرار دهند یا خیر. بررسیها نشان داد که در هواپیمای ایرباس A321neo مشکلاتی وجود داشته که در برخی سناریوهای شبیهسازیشده میتوانست باعث بالارفتن بیش از حد دماغه هواپیما شود. این مشکلات بهسرعت توسط ایرباس برطرف گردید. در ادامه به برخی نکات درباره مشکلات ناشی از موتورهای بزرگ در هواپیمای A321neo اشاره میشود.
یک هواپیمای محبوب میانرده
ایرباسA321neo، نمونه کشیدهتر از خانواده A320neo است که نخستین بار در سال 2017 وارد خدمت عملیاتی شد. این هواپیما بهسرعت به یکی از نمونههای پرطرفدار ایرباس تبدیل گردید. ایرباس با افزودن مخازن سوخت اضافی، برد پرواز این مدل را از 6500 کیلومتر در نمونه استاندارد A321neo، به 7400 کیلومتر در مدل A321LR افزایش داد. در جدیدترین هواپیما یعنی A321XLR، ایرباس با نصب مخازن سوخت بیشتر توانست برد پرواز را به حدود 8700 کیلومتر برساند.
این موضوع باعث شد A321neo جای خالی هواپیمای میانرده را که پس از توقف تولید بوئینگ 757 حدود دو دهه پیش ایجاد شده بود، پر کند. در همین مدت، بوئینگ بارها در طراحی و معرفی یک هواپیمای میانرده کاملا جدید که نام موقت آن را بوئینگ 797 گذاشته شده بود، تعلل و تاخیر کرد. ایرباس A321neo ظرفیت حداکثر 244 مسافر را دارد و در حالت کلاس پروازی میتواند بین 180 تا 220 مسافر را جابهجا کند.
ایرباس A321neo در مقایسه با هواپیماهای نسل پیشین، بهازای هر صندلی 20 درصد مصرف سوخت و میزان آلایندگی کمتری دارد. همچنین کشیدهترین بدنه را در میان خانواده A320 دارا است. بیشترین استفادهکننده از ایرباس A321neo شرکت هواپیمایی ایندیگو است که در مجموع 700 فروند A321neo را یا در ناوگان فعال خود دارد یا سفارش دادهاست. افزون بر این، این شرکت 69 فروند A321XLR و بیش از 550 فروند A320neo را نیز سفارش دادهاست. شرکتهای ایرآسیا، ویز ایر و ایر لیز نیز هر یک ناوگانی متشکل از بیش از 200 فروند A321neo را سفارش داده یا در حال بهرهبرداری از آن هستند.
موتورهای ایرباس A321neo
خانواده بوئینگ 737مکس تنها با موتور LEAP-1B ساخت شرکت CFM اینترنشنال تجهیز میشود. اما ایرباس A321neo میتواند هم با موتور LEAP-1A و هم با موتور PW100G-JM مورداستفاده قرار گیرد. موتور LEAP-1A نسخه بزرگتر LEAP-1B بهشمار میرود که نیروی پیشران معادل 24,500 تا 35 هزار پاوند تولید میکند. یک نمونه دیگر از موتورهای خانواده لیپ به نام LEAP-1C نیز بر روی هواپیمای مسافربری جدید چین یعنی کومک C919 نصب شدهاست. این موتور نیروی پیشران در حدود 27,980 تا 30 هزار پاوند را فراهم میسازد.
موتورهای لیپ بهطور مشترک توسط دو شرکت جنرال الکتریک و سافران ساخته میشوند. از میان دو موتور پیشنهادی برای A321neo، موتور LEAP-1A محبوبیت بیشتری پیدا کرده، بهویژه به دلیل مشکلاتی که در موتورهای توربوفن PW1100G-JM ساخت پرتاندویتنی رخ دادهاست. این موتورها با مشکلات جدی ناشی از نامرغوبی مواد اولیه و نقص فرآیند ساخت برخی قطعات روبهرو شدهاند. این مشکلات باعث بازرسیهای فشردهتر و حتی لزوم بازکردن موتور از هواپیما برای انجام تعمیرات به دلیل ترکخوردگی شدهاست.
بسیاری از شرکتهای هواپیمایی از مشکلات موتور پرتاندویتنی آسیب دیدهاند. از جمله میتوان به اسپیریت ایرلاینز، ایندیگو، آل نیپون ایرویز، ایر نیوزیلند، هاوایین ایرلاینز، ولاریس و ویز ایر اشاره کرد. این مشکلات باعث شدهاند که شرکتهای هواپیمایی ناوگان A320/A321neo خود را برای تعمیر زمینگیر کنند و میلیاردها دلار خسارت و غرامت پرداخت شود. تمام ناوگان نئو در شرکت اسپیریت ایرلاینز به موتور PW1100G مجهز است و همین موضوع این شرکت را در برابر مشکلات پیشآمده بهویژه آسیبپذیر کردهاست.
بررسی مشکلات اولیه بالارفتن دماغه در ایرباس A321neo
بنابر گزارشهای خبری منتشرشده در سال 2019، آژانس ایمنی هوانوردی اتحادیه اروپا یاسا، دستورالعملی درباره صلاحیت پرواز صادر کرده تا بهرهبرداران را نسبت به یک مشکل ناپایداری دماغه در A321neo آگاه کند. بنابر اعلام یاسا، در برخی شرایط و هنگام انجام مانورهای خاص، دماغه هواپیما ممکن است بیش از اندازه بالا برود. اگر این وضعیت اصلاح نشود، میتواند منجر به کاهش کنترل هواپیما شود.
در دستورالعمل صلاحیت پروازی اشاره شده که این مشکل به نسخهای از نرمافزار رایانههای سطوح کنترل هواپیمای ایرباس A321neo مربوط میشود. این رایانههای پرواز با سیم، در خانواده A320 برای کنترل حرکات دماغه و غلتش استفاده میشوند. این دستورالعمل یاسا در حالی منتشر شد که سقوطهای بوئینگ 737مکس در سالهای 2018 و 2019 همچنان در صدر اخبار قرار داشتند.
بخشی از این اصلاحات شامل این بود که دستورالعمل یاسا شامل هواپیماهای A320neo فعال در خدمت عملیاتی نمیشود. همچنین مشخص شد که مشکل بالارفتن دماغه هواپیما به نصب موتورهای بزرگتر نئو بر خانواده A320 ارتباطی ندارد.
این مشکل محدود به نمونه A321neo موجود در آن زمان بود و خارج از شرایط معمول رخ میداد که میتوانست منجر به کاهش کارایی کنترل زاویه حمله شود و باعث بالارفتن بیش از حد دماغه گردد. این مساله در تستهای شبیهساز مبتنی بر رایانه پیدا شد و در طول آزمایشهای پروازی یا بر اساس گزارشهای عملیاتی مشاهده نشده بود.
ایرباس این مشکل را در اواسط 2020 برطرف کرد
در اوت 2019، اداره هوانوردی فدرال آمریکا FAA به دستورالعمل یاسا واکنش نشان داد. بنابر اعلام FAA، برای مقابله با این مشکل احتمالی، ایرباس یک اصلاحیه موقت در دفترچه خلبان منتشر کرده تا محدودیتهای عملیاتی لازم را مشخص کند. در ژوئن 2020، یاسا دستورالعمل جدیدی صادر کرد که جایگزین دستورالعمل قبلی شد و یادآور شد که این وضعیت هرگز در عملیات واقعی A321neo مشاهده نشدهاست. با این حال، اصلاح آن هنوز ضروری بود، چون میتوانست دماغه هواپیما را بیش از حد بالا ببرد و کار خلبان را سختتر کند.
بنابر اعلام یاسا، تحلیل رفتار کاهش کارآیی کنترل زاویه حمله در A321neo در برخی پیکربندیهای پروازی انجام شده و موردبررسی قرار گرفتهاست. یاسا اعلام کرد که ایرباس بازنگری موقت مربوطه را در دفترچه راهنمای پرواز انجام داده که محدوده مرکز ثقل را محدود میکند و از بروز وضعیت مذکور جلوگیری میکند.
راهحل ایرباس باعث شد تا A321neo به محدوده اولیه مرکز ثقل خود بازگردد و یاسا نیز از رفع مشکل رضایت داشت و هواپیما را بهعنوان یک هواپیمای گروه 1 مجددا ردهبندی کرد. احتمال دارد که دلیل اصلی این مشکل در هواپیماهای A321neo، موج جدیدی از بررسیها و دقتهای نظارتی بوده باشد که پس از افشای نصب سامانه MCAS توسط بوئینگ و سقوطهای ناشی از آن در 737مکس آغاز شد.
سایر مشکلات ایرباس A321neo
ایرباس A321neo بهعنوان یک هواپیمای کارآمد شناخته شده و یکی از محبوبترین هواپیماهای مسافربری جهان است. با این حال، مانند دیگر هواپیماها، ممکن است مشکلاتی در آنها رخ دهد. یکی از این مشکلات، خوردگی در موتورهای پرتاندویتنی است که پیشتر به آن اشاره شد. اما موتورهای CFM نیز با برخی مسائل روبهرو شدهاند. برای مثال، در سال 2024، سازمان هوانوردی فدرال آمریکا FAA، دستورالعمل صلاحیت پروازی را برای رفع مشکلات کنترل نیروی پیشران در موتورهای LEAP-1A32 محصول CFMصادر کرد.
این اقدام در پاسخ به گزارشهای متعدد در رابطه با از دستدادن کنترل نیروی پیشران در هنگام انجام مانور بازگشت (Go-Around) با هواپیماهای ایرباس A321neo انجام شد. دستورالعمل صلاحیت پروازیFAA الزامی کرده بود که نازلهای سوخت در برخی هواپیماها تعویض شوند تا از بروز مشکلات بیشتر جلوگیری شود. تحقیقات انجامشده نشان داد که رسوب بیشازحد در نازلهای سوخت، باعث ایجاد فشار برگشتی در سامانه سوخت شدهاست. این موضوع منجر به بازشدن سوپاپ ایمنی پمپ سوخت شد که جریان سوخت به موتور را کاهش داده و در نتیجه نیروی پیشران موتور کاهش یافت.
در سال 2022، دستورالعمل دیگری از FAA درباره ایرباسA321neo صادر شد که ناشی از نتایج یک تحلیل تنش روی سازه موتور و حد تحمل آن بود. این دستورالعمل انجام بازرسیهای مکرر و دقیق از بخش عقب موتور و پین ایمنی مسیر بار ثانویه را الزامی میکرد که در صورت لزوم، موتور باید تعویض شود.
ایرباس A321neo یک هواپیمای کارآمد است
یکی از تفاوتهای اساسی میانA321neo و بوئینگ 737مکس این است که خانواده A320 حدود دو دهه طراحی جدیدتری دارد. بوئینگ 737 در اصل در دهه 1960 طراحی شد، زمانی که موتورها کوچکتر بودند و زیرساختهای فرودگاهی محدود بود. بنابراین بوئینگ آن را با ارابه فرود کوتاهتر طراحی کرد. ارابه فرود کوتاهتر همچنین به تیم خدمات زمینی کمک میکند تا نگهداری هواپیما راحتتر انجام شود. با این حال، خیلی زودی موتورها بزرگتر شدند.
بنابراین، بوئینگ مجبور شد راههای جدیدی برای نصب موتورهای بزرگتر روی این هواپیماها پیدا کند، بدون اینکه ارابه فرود را دوباره طراحی کند. برای نصب موتورهای کارآمد لیپ محصول CFM، بوئینگ آنها را به سمت جلو و بالا منتقل کرد و همزمان کف موتورها را صافتر کرد. این تغییرات عملکرد پروازی هواپیما را تحت تاثیر قرار داد و باعث شد بوئینگ سامانه MCAS را نصب کند، بدون اینکه بهدرستی خلبانان یا FAA را مطلع سازد.
در همین حال، ایرباس A320 در دهه 1980 طراحی شد، زمانی که موتورها از پیش بزرگتر شده بودند. این موضوع به مهندسان ایرباس فضای بیشتری داد تا موتورهای بزرگ لیپ را نصب کنند و در عین حال ارتفاع کافی از زمین را حفظ کنند. تا اواسط سال 2025، نمونههای مکس7 و مکس10 بوئینگ همچنان در انتظار دریافت گواهینامه نوع از اداره هوانوردی فدرال آمریکا FAA هستند، در حالی که ایرباس شروع به انجام کارهای اولیه برای جایگزینی آینده خانواده محبوب A320 کردهاست.
منبع:
