سوانح هوایی از تلخترین رویدادها به شمار میروند که توجه طیف وسیعی از جامعه را به خود جلب میکنند. فارغ از آثار تکاندهنده اجتماعی این سوانح، آموزههای فنی و عملیاتی از آنها به عنوان عاملی تعیینکننده و موثر برای بهبود مستمر نظام کیفی حاکم بر صنعت حمل و نقل هوایی و افزایش ایمنی پرواز به شمار میرود.
در این مجموعه مقالات، به زبانی ساده مهمترین سوانح هوایی تاریخ پرواز مرور میشود که نقص عملکرد یا بروز اشکال فنی در موتور هواپیما به عنوان یکی از عوامل موثر در سانحه شناخته شده باشد. البته ذکر این نکته ضروری است که هرگز نمیتوان تنها یک عامل را به عنوان علت اصلی بروز سانحه هوایی معرفی کرد، بلکه زنجیره وقایع و عوامل مختلف منجر به بروز سانحه میشود.
شامگاه آخرین یکشنبه ماه می 1991، با یک سانحه تلخ برای شرکت اتریشی لاودا ایر همراه بود. جت مسافربری بوئینگ 300-767 متعلق به خط هوایی لاودا ایر، در قالب یک پرواز برنامهای بینالمللی از هونگکونگ عازم وین پایتخت اتریش بود و در میانه راه توقفی در بانکوک تایلند داشت.
دو دقیقه بعد از ساعت 11 شب، هواپیما فرودگاه بانکوک را ترک کرد. پنج دقیقه پس از برخاستن، کمک خلبان متوجه هشدار مربوط به وجود نقص در سامانه معکوسکننده رانش موتور شد. چهار دقیقه بعدی پرواز با بحث و تبادلنظر خدمه پروازی در مورد علت و چگونگی حل مشکل پیشآمده سپری شد.
بررسی سریع هندبوک پروازی و بخش شرایط اضطراری هم کمک خاصی نکرد و جمعبندی خدمه پروازی آن بود که احتمالا به علت جمعشدن رطوبت یا یک شی خارجی کوچک، سامانه هشدار موتور بهصورت اشتباه فعال شدهاست. در نهایت، کمک خلبان با تنظیم سطح کنترلی دم عمودی به سمت چپ پرواز را ادامه داد.
پانزده دقیقه پس از آن، صدای مهیبی شنیده شد و خدمه پروازی متوجه شدند که معکوسکننده رانش موتور شماره یک به طور ناگهانی فعال شدهاست. در اثر این رویداد نا بههنگام نیروی پیشران موتور به سطح حالت کاری درجا کاهش یافت و 25 درصد از نیروی برآی تولیدی توسط بال افت کرد.
نتیجه این فعل و انفعالات، واماندگی هواپیما و ورود آن به یک مسیر نزولی غیرقابل کنترل بود. بارهای سازهای وارده منجر به جداشدن سطوح افقی و عمودی دم هواپیما شد و تلاش خلبان و کمک خلبان برای هدایت هواپیما و بازگرداندن آن به وضعیت عادی با شکست روبرو شد. در نهایت در کسری از ثانیه، کل سازه هواپیما درهم شکسته شد و قطعات آن در یک منطقه کوهستانی پخش شد. در اثر این سانحه، تمام 10 خدمه و 213 مسافر هواپیما جان باختند.
بوئینگ 767-300 لاودا ایر، اولین پرواز خود را در یک سال و 8 ماه پیش از وقوع سانحه انجام داده و در این مدت، بیش از 7400 ساعت پروازی را به ثبت رسانده بود. بررسی دقیق سانحه توسط سازمان هواپیمایی کشوری تایلند نشان داد که فعال شدن ناخواسته معکوسکننده رانش موتور سمت چپ، علت اصلی بروز این فاجعه بودهاست، اما علت ریشهای و اصلی این اتفاق ناخواسته پیدا نشد.
سازمان هواپیمایی کشوری تایلند از اداره هوانوردی فدرال آمریکا درخواست کرد تا فلسفه صدور گواهینامه و تایید صلاحیت پروازی سامانه معکوسکننده رانش موتور را مورد بازنگری قرار دهد. در نتیجه در تابستان سال 1991، هیئت ایمنی حمل و نقل ملی آمریکا چهار توصیهنامه ایمنی با تمرکز بر سامانه کنترل معکوسکننده رانش موتور توربوفن پرتاندویتنی 4000 منتشر و عرضه کرد.
منبع:
*مهره دردسرساز در موتور! (سوانح هوایی بخش هفدهم)
*معکوسکننده رانش موتور، قاتل توپولوف۲۰۴ روسی (سوانح هوایی بخش هجدهم)
*خستگی سازه دیسک کمپرسور و سقوط مرگبار در کراچی (سوانح هوایی بخش نوزدهم)
*آتش گرفتن موتور ترنت بر فراز اقیانوس اطلس (سوانح هوایی بخش بیستم)
