انقلاب دیجیتال در صنعت هوانوردی

با توجه به اهمیت کلیدی اطلاعات در بازار خدمات هوانوردی و رشد فزاینده حجم داده، نقش فناوری‌های مرتبط با مدیریت و پردازش داده‌های این حوزه بیش از پیش نمایان شده‌است. حرکت از رویکرد مستندسازی کاغذ به ذخیره‌سازی دیجیتال، به‌عنوان یک روند قطعی در بهره‌برداری، تعمیر و نگهداری، صنعت هوایی شامل هواپیما، موتور و حتی قطعات به رسمیت شناخته ‌شده‌است. اگرچه با شتابی تند، تجهیز کارگاه‌ها و مراکز تعمیر و نگهداری به تجهیزات ثبت و پایش اسناد دیجیتال دنبال می‌شود، اما این کار با دردسرهای خاص خود نیز توام است.

یک رویه اساسی در صنعت هوایی وجود دارد که قبل از خرید هر قطعه یا آیتم باید اسناد جامع و کامل مبین تاریخچه آن قطعه یا آیتم با قابلیت پیگیری و ردیابی در دسترس خریدار قرار گیرد. این دسترسی خود با چالش‌هایی رو‌برو است، زیرا منطقی که بر اساس آن نظام ثبت و بایگانی داده‌ها شکل گرفته، سابقه‌ای ۲۰ تا ۳۰ ساله دارد. گذار به سامانه هوشمند و پویا مبتنی بر فناوری دیجیتال برای شرکت‌های اجاره‌دهنده بزرگ مستلزم سرمایه‌گذاری و تخصیص منابع است.

این موضوع برای مراکز بازسازی، تعمیر و نگهداری بزرگ نیز اهمیت مشابهی دارد. رشد قابل‌توجه درآمد صنعت بازسازی و تعمیر و نگهداری هوایی در پنج سال اخیر، منابع مالی لازم برای این مجموعه‌ها را به منظور سرمایه‌گذاری در زمینه توسعه زیرساخت‌های لازم برای راه‌اندازی سازوکار ثبت و پایش اطلاعات دیجیتالی فراهم آورده‌است. از میان مجموعه‌های پیشرو در اروپا در این زمینه می‌توان به مرکز بازسازی، تعمیر و نگهداری اِس‌آر تکنیک در سوئیس اشاره کرد که به طور جدی کاهش وابستگی به مستندات کاغذی را در دستورات کار خود قرار داده‌است.

شرکت تی‌جی‌آی‌اس اویشن به‌عنوان مجموعه‌ای فعال در تعمیر موتور و بدنه به دنبال ایجاد ساختاری استاندارد برای ذخیره‌سازی دیجیتال داده‌ها است و در این میان، از روش زنجیره بلوکی (بلاک‌چِین) به‌عنوان رویکردی کارآمد بهره می‌گیرد. یکی از مشکلات تاکتیکی در این زمینه، تهیه گزارش کامل مرور تاریخچه برای اقلام هوایی مثلا موتورهای توربوفن است که مستلزم استفاده از گزارش‌ها و اطلاعات ثبت‌شده در زمان‌های مختلف در بایگانی‌های متنوع می‌باشد.

بر این اساس، مراکز ارائه‌دهنده خدمات هوایی به ناچار باید اسناد و مدارک موجود را گردآوری کرده و با کنار گذاشتن آنها، گزارشی قابل ارائه به مشتری فراهم آورند. در اغلب موارد، مرور این گزارش‌ها از دور و بدون حضور در محل توسط مشتریان انجام می‌شود و از این رو، گزارش مرور تاریخچه موتور باید کامل، جامع و مستند باشد تا خللی در تصمیم‌گیری مشتری ایجاد نکند. بر این اساس، اطلاعات کامل و دقیق و داده‌های ثبت‌شده صحیح تاثیر مهمی در ارزش‌گذاری و قیمت‌گذاری موتورها در آستانه فروش به مشتری دارد.

برخی منتقدان از گذار سریع به پلتفرم‌های دیجیتال در این زمینه معتقدند هرگونه خطا در بارگذاری یا بازخوانی داده‌ها در این سامانه‌های دیجیتال می‌تواند موجب ضرر مالی مستقیم به فروشنده، تامین‌کننده یا اجاره‌دهنده وارد کند. برخی تحلیل‌گران نقص مدارک در گزارش کامل تاریخچه یک موتور توربوفن تجاری را به حدی موثر می‌دانند که ممکن است موجب افت قیمت تا ۳۰۰ هزار دلار برای آن موتور شود. برای برون‌رفت از این مشکل یک راه‌حل کلیدی و مهم، استانداردسازی روش‌ها، نرم‌افزارها و ابزار ثبت و مدیریت داده‌ها است. در این صورت، ریسک گم شدن مدارک یا ناقص شدن گزارش‌های تاریخچه کارکردی موتورها به کمترین میزان ممکن کاهش می‌یابد.

باید توجه داشت که بازیگران مختلف صنعت هوایی شامل تامین‌کنندگان اصلی، اجاره‌دهندگان، بهره‌برداران و مراکز تعمیر، بازسازی و نگهداری همگی باید به این ابزار استاندارد یکسان مجهز شده و از آن استفاده کنند تا روالی یکدست و قابل‌استفاده برای شبکه جهانی این صنعت پویا فراهم شود. از میان فناوری‌های روزآمد در این زمینه می‌توان به زنجیره بلوکی (بلاک چین) اشاره کرد که ابزاری توانمند برای ثبت و ردیابی داده‌ها در چرخه عمر یک محصول هوایی به شمار می‌رود. در این روش، هر اقدام بر روی یک موتور یا یک قطعه از آن به عنوان یک بلوک در این زنجیره قلمداد شده که در ارتباطی منطقی و مبتنی بر تناوب زمانی در کنار سایر فعالیت‌ها ثبت و ضبط می‌شود.

در نگاهی کلی، برای قطعات هوایی، رویدادهای اصلی چرخه عمر را می‌توان به تولید، جداسازی، آزمایش، تعمیر و نصب مجدد افراز کرد. حال تصور کنید یک نرم‌افزار استاندارد در اختیار دارید که با فشردن یک دکمه می‌توان به راحتی تاریخچه‌ای کامل و روند ثبت همه داده‌های یک قطعه یا کل موتور را از ابتدای خروج از خط تولید تا حال حاضر مشاهده کنید. اهمیت این ابزار زمانی روشن‌تر می‌شود که رویه مرسوم در بازار هوانوردی در سال‌های اخیر، شامل تقاضا برای استفاده از قطعات دست دوم را مورد توجه قرار دهد. بر اساس الزامات ناشی از قوانین و استانداردهای هوایی، استفاده از قطعات کارکرده تنها در صورتی مجاز است که تاریخچه کامل آن مبتنی بر مستندات مستقل و قابل رهگیری در دسترس باشد.

در فوریه ۲۰۱۹، شرکت اجاره‌دهنده خدمات هوایی ویلتز، با همکاری یک شرکت نرم‌افزاری توسعه یک راه‌حل مبتنی بر زنجیره بلوکی را برای ثبت مدارک هوایی آغاز کرده‌است. شرکت فناوری‌های یونایتد دیتا از شرکای راهبردی مایکروسافت نیز در این پروژه همکاری دارد و قرار است به صورت گام به گام، ذی‌نفع‌های مختلف در چرخه بهره‌برداری از قطعات هوایی به جرگه کاربران این نرم‌افزار اضافه شوند. یکپارچه‌سازی این اطلاعات در بستری پویا و چابک هم برای اجاره‌دهندگان و هم برای بهره‌برداران موتورهای هوایی جذاب بوده و از هزینه‌های آنها می‌کاهد. شرکت‌های پیشرو در توسعه راه‌حل‌های دیجیتالی برای این حوزه معتقدند علاوه بر استفاده از بلاک چین، به منظور دستیابی به راه‌حل استاندارد و جهان شمول باید از فناوری‌های دیگری مانند هوش مصنوعی، واقعیت تعمیم‌یافته و رایانش کوانتومی نیز استفاده کرد.

به نظر می‌رسد ترکیبی از همه این روش‌ها، تضمین‌کننده دستیابی به یک راه‌حل موثر و کاربردی خواهد بود. استفاده از هوش مصنوعی در تحلیل داده‌های جمع‌آوری شده از عملیات پروازی و بهره‌برداری از هواپیماها و موتورها، برای اجاره‌دهنده به اندازه کاربر آن اهمیت دارد، زیرا درک درستی از وضعیت سلامت دارایی خود با هدف برنامه‌ریزی اجاره آن به مشتریان دیگر و بهره‌برداری‌های محتمل دیگر را به ارمغان خواهد آورد. بازیگران اصلی صنعت موتورهای هوایی نیز در این زمینه بیکار ننشسته‌اند. بخش هوایی جنرال الکتریک با همکاری مایکروسافت، مجموعه‌ای از راه‌حل‌های مبتنی بر زنجیره بلوکی را توسعه می‌دهد. رولزرویس نیز پروژه مشابهی را با شرکت آزمایشگاه‌های داده‌پردازی آردو دنبال می‌کند.

استفاده از فناوری زنجیره بلوکی موجب می‌شود داده‌های مختلف از بانک داده‌ای متنوع و متفاوت در قالبی هماهنگ و مبتنی بر توالی زمانی دقیق ثبت و ردیابی شود، به گونه‌ای که راستی‌آزمایی آنها برای کاربران گوناگون به سادگی میسر باشد. تحقق این اهداف بدون تدوین و اجرای روش‌های استاندارد ثبت و ذخیره‌سازی داده‌ها ممکن نیست. به نظر می‌رسد صنعت هوانوردی جهان همگام با انقلاب صنعتی چهارم و مبتنی بر بکارگیری فناوری‌های اینترنت اشیا، به راه‌حل‌هایی موثر برای ردیابی دارایی‌ها (قطعات، موتور و بدنه) دست خواهد یافت. در نگاهی کلان و با توجه به حجم بسیار بالای داده‌ها، مدیریت اطلاعات و حصول اطمینان از جریان ایمن و امن آنها در میان ذی‌نفعان و کاربران مختلف، مبتنی بر استفاده از پلتفرم‌های ابر داده به یک ملاحظه کلیدی و تعیین‌کننده در این حوزه تبدیل شده‌است. برقراری جریان مطمئن و امن این داده‌ها بدون ایجاد زیرساخت‌ قابل اعتماد و کارآمد، فناوری اطلاعات و شبکه‌سازی دقیق عملی نخواهد بود. به نظر می‌رسد دهه پیش‌رو، زمانی طلایی برای تحقق این قابلیت مهم خواهد بود.