مصاحبه با دکتر حسین پورفرزانه، مشاور محترم مدیرعامل گروه مپنا (بخش دوم و پایانی)

لازم به ذکر است که ما تمام ابزار و ملزومات مرکز تعمیرات را در اختیار داریم و عملا می‌توانیم گواهینامه‌ها را به‌راحتی دریافت کنیم و تعمیرات مورد نیاز خطوط هوایی را انجام دهیم. پس چالش جدی وجود ندارد. به جرات می‌توانم بگویم که مپنا بعد از صنایع دفاعی یکی از شرکت‌هایی است که بسیار اصولی، نظام‌مند و براساس استانداردهای سیستمی حرکت می‌کند و به همین دلیل، وقتی که خواستیم پروژه هوایی را در مپنا آغاز کنیم به چالش‌های سیستمی از این دست برخورد نکردیم. فقط باید تغییر قالب انجام می‌دادیم که شاید این تغییرات در حد ۲۰ الی ۳۰ درصد باشد.

بعد از رفع تحریم‌ها اگر مانند بقیه کشورها دسترسی یکسان به قطعات برای ما نیز فراهم شود، این امکان وجود دارد. فرق سیستم ما با سیستمی که در امارات پیاده شده این است که مرکز تعمیرات امارات را یک شرکت غربی با هزینه‌های سرسام‌آور پایه‌گذاری کرده و هم مخارج جاری آنها و هم سرمایه‌گذاری اولیه آنها بسیار سنگین است. مرکز تعمیرات مپنا با هزینه چندین برابر کمتر ایجاد شده و بعد از رفع تحریم‌ها، ما هم به لحاظ نیروی انسانی و هم به لحاظ برگشت سرمایه ثابت برتری خواهیم داشت. درنتیجه، هزینه ارائه خدمات ما، کوچک‌تر خواهد بود. به نظر من به لحاظ قیمتی ما می‌توانیم با کشورهای همسایه رقابت داشته باشیم و من تهدیدی در این زمینه نمی‌بینم.

پس لزوما برخورداری از سخت‌افزار تضمین‌کننده انجام کار نیست. به عنوان مثال بعدی، همه فکر می‌کنند ریخته‌گری به شیوه تک‌کریستال تجهیزات ویژه‌ای می‌خواهد، درحالی که با دراختیار داشتن یک سری امکانات اضافه در ماشین‌آلات، می‌توان ریخته‌گری تک‌کریستال یا جهت‌دار انجام داد که البته تمام این‌ها به دانش و هنر ریخته‌گر بستگی دارد. لازم به ذکر است که ریخته‌گری تک‌کریستال به دهه ۷۰ تا ۸۰ میلادی برمی‌گردد. در مقابل، ما اصرار به خرید ماشین آلات داریم و فکر می‌کنیم اگر این ماشین‌آلات را تهیه کنیم می‌توانیم آن عملیات را انجام دهیم، درحالی که ماشین‌آلات به تنهایی نمی‌تواند کاری انجام دهد و صرفا تسهیل‌کننده است. درنتیجه، توسعه فناورری به نیروی انسانی وابسته است و نیروی انسانی است که می‌تواند کارهای بزرگ انجام دهد.

زمانی که شکست خوردیم به جای اینکه توبیخ شویم، دیدیم که با ما دست دادند و پرسیدند که چه زمانی آزمایش بعدی را انجام می‌دهید و رفع اشکال می‌کنید. این باعث می‌شد که ما جرات پیدا کنیم و جسورانه به مشکلات حمله کنیم. در مقابل، اگر من می‌دانستم که درصورت شکست، برخورد سنگینی با من خواهد شد، یک بار سعی می‌کردم و اگر شکست می‌خوردم، دست از تلاش می‌کشیدم و می‌گفتم آن محصول را از خارج از کشور تهیه کنید. این وضعیتی است که در حال حاضر در خیلی از شرکت‌های عظیم دیده می‌شود و اگر چاره داشته باشند آب آشامیدنی شان را هم از خارج وارد می‌کنند.

موضوعات متعددی برای کار در آینده وجود دارد، مانند موتورهایی که اجزای گردان ندارند و ارزان قیمت هستند، مثل رم‌جت‌ها و پیشران‌های لازم برای انجام پروازهای فراصوتی و اَبَرصوتی موج بعدی را تشکیل می‌دهند. لازم به ذکر است که توسعه مفاهیم آنها گران‌قیمت می‌باشد، اما زمانی که به صورت تجاری ارائه شوند، وسایل ارزانی خواهند بود. از سوی دیگر، مفاهیمی مانند رانش پلاسما و رانش یونی نیز جز موضوعاتی هستند که اجزاء دوار ندارند. به نظر من این نمونه‌ها، راه‌حل‌هایی است که ممکن است در چندین سال آینده از اختراع آن‌ها رونمایی شود و پس از آن، شاهد محصولات متعددی با این نوع نیرو رانش خواهیم بود.

با این کار، عملا قطعات ثابت موتور حذف شده و محفظه احتراق همراه کمپرسور روتور و توربین روتور همه با هم می‌چرخند. این مفهوم آزمایش شده و در حد چند ثانیه موتور روشن شده و کار کرده‌است. اگر این طراحی موفق باشد، مواد اولیه مورد استفاده برای ساخت اجزاء موتور تا بیش از ۵۰ درصد کاهش می‌یابد و موتورها می‌توانند در سرعت‌های چرخشی بسیار بالا کار کنند و طبیعتا راندمان به شدت بالا می‌رود. درحال حاضر، کارهای تحقیقاتی روی این مفاهیم ادامه دارد. من فراتر از این باور دارم که همین قطعات چرخان نیز باید کنار گذاشته شود، چون لزومی ندارد وقتی می‌شود با قطعات ثابت رانش تولید کرد، از موتورهای گردان استفاده کنیم.

به عنوان مثال، در آمریکا از هر هزار واحد ایده‌ای که ارائه می‌شود تنها صد واحد ایده قابلیت و امکان اجرایی شدن دارد و نهصد واحد ایده‌ دیگر، نشدنی است اما افراد آزادانه ایده‌هایشان را بیان می‌کنند. از بین آن صد واحد ایده نیز فقط ده‌ واحد ایده می‌تواند تولید ثروت کند و نود واحد ایده دیگر نمی‌تواند سرمایه‌گذاری خودش را برگرداند. به عبارت دیگر، این ایده‌ها، مواردی هستند که قابلیت اجرا دارند اما نمی‌توانند تولید ثروت کنند. اینجاست که سرمایه‌گذاران وارد عمل شده و آن ده واحد ایده را اجرایی می‌کنند و سرمایه‌شان را نیز برمی‌گرداند. تکلیف آن نود ایده دیگر چیست. خیلی از دستگاه‌های دولتی آن نود ایده را پشتیبانی می‌کنند تا جایی که اثبات شود آن ایده‌ها نمی‌تواند تولید ثروت کند. به این ترتیب، صاحب ایده فرصت دارد ضعف‌های طرحش را کشف کرده و برطرف نمیاد.

برای مثال، دانشگاه‌ها و نظام آموزشی ما یاد می‌دهد که اگر گلوله‌ای از ارتفاع صد متری سقوط کند، چگونه ارتفاع آن را در ثانیه پنجم محاسبه کنیم. اگر چنین محاسباتی را انجام دهید می‌توانید مدرک مهندسی بگیرید. در دانشگاه‌ها فقط تعریف مسئله می‌کنند و به دانشجویان یاد می‌دهند که فقط باید آن را حل کنند و در این سیستم آموزشی، محاسبه‌گر بار می‌آیند. در همین مثال اخیر اگر از مهندس محاسبه‌گر خواسته شود که یک چتر نجات طراحی کند و محاسبه کند که با پرش از ارتفاع هزار متری چند ثانیه بعد به زمین می‌رسد، نمی‌تواند این کار را انجام دهد و فقط می‌پرسد چتر از چه ارتفاعی آمده؟ ضریب پسای آن چقدر است؟ اما اگر یک مهندس طراح باشد اول این موضوع کیفی را به یک مسئله کمی تبدیل می‌کند، سپس این مسئله کمی را با روش‌های محاسباتی حل می‌کند و جواب را به صورت کیفی توصیف می‌کند.

این تعریف درست مهندس طراح است. تبدیل مسائل واقعی به مسائل قابل محاسبه و حل کردن آن را به مهندسین ما آموزش نمی‌دهند. درنتیجه، مهندسین ما صرفا قادر به حل مسئله هستند اما نسبت به طرح مسئله آگاهی ندارند و تفاوت آنها با طراحان در همین نکته است. کار طراحان این است که موضوعی را براساس تجربیات گذشته و قوانینی که آموخته‌اند طراحی می‌کنند. سپس با ابزار محاسباتی، درستی آن را چک کرده و با تغییراتی اشکالات احتمالی آن را اصلاح می‌کنند. در نهایت، آن را آزمایش می‌کنند و بعد به ثبت می‌رسانند.

ما وظیفه داریم که تجربیاتمان را منتقل کنیم و مشورت بدهیم. نباید نسل جدید را از تجربه کردن محروم کنیم. وظیفه ما این است که بگوییم ما این کار را کردیم، شکست خورد یا آن کار را کردیم، موفق بود و توصیه می‌کنیم آن کار را بکنید. اما نسل جدید خود باید تصمیم بگیرد. به همین دلیل، اگر شما به کارخانه‌های اروپا بروید شاهد خواهید بود که خیلی از مدیرعامل‌ها جوان هستند. برعکس، وقتی به جلسات وارد می‌شوید یکباره با افراد مسنِ ۷۰ تا ۸۰ ساله مواجه می‌شوید که در کنار آن مدیران جوان نشسته‌اند. این نشان می‌دهد که آن‌ها با دادن اختیار و مسئولیت در حال ساختن نسل آینده هستند.